Patologiczna obsesja w relacjach intymnych – charakterystyka zjawiska uporczywego nękania

Autor

  • Katarzyna Tomaszek

Słowa kluczowe:

stakling, stalker, uporczywe nękanie, obsesyjna miłość, obsesyjne podążanie

Abstrakt

Stalking w polskiej terminologii określany jest jako „uporczywe nękanie”, „obsesyjne podążanie”, patologia miłości czy rodzaj emocjonalnego i psychicznego prześladowania. Zjawisko to oznacza świadome, celowe i złośliwe prześladowanie drugiej osoby, co niszczy jej poczucie bezpieczeństwa i budzi strach oraz poczucie zagrożenia. Stalker to określenie stosowane dla sprawców prezentujących tego typu zachowania. Zachowania prezentowane przez sprawców są zróżnicowane tj. od uznawanych przez postronnego obserwatora jako niegroźne i nieszkodliwe m.in. dawanie niechcianych prezentów, kwiatów, czy wysyłanie listów, e-maili; po jawne grożenie ofierze, czy akty przemocy. W skrajnych przypadkach zachowania stalkera mogą doprowadzić do gwałtu, czy nawet zabicia ofiary. Eksploracja tego złożonego zjawiska jest szczególnie ważna z uwagi na szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych, psychospołecznych i ekonomicznych, jakie ma ono dla ofiar. Celem artykułu jest integracja wiedzy teoretycznej i empirycznej dotyczącej problematyki uporczywego nękania. W artykule zaprezentowano charakterystykę i typologie sprawców tego przestępstwa, teorie wyjaśniające jego przyczyny oraz jego wielowymiarowe konsekwencje dla ofiar obsesyjnego prześladowania.

Bibliografia

Amar, A.F. (2006). College Women’s Experience of Stalking: Mental Health Symptoms and Changes in Routines. Archives of Psychiatric Nursing, 20 (3), 108-116.

Amar, A.F., & Alexy, E.M. (2010). Coping with stalking. Issues in Mental Health Nursing, 31, 8-14.

Basile, K., Swahn, M., Chen, J., & Saltzman, L. (2006). Stalking in the United States: Recent national prevalence estimates. American Journal of Preventive Medicine, 31, 172-175.

Baum, K., Catalano, S., Rand, M., & Rose, K. (2009). Stalking victimization in United States. National Crime Victimization Survey, January, NCJ 224527, 1-16.www.ncvc.org/src.

Banyard, V.L., Demers, J.M., Cohn, E.S., Edwards, K.M., Moynihan, M.M., Walsh, W.A., & Ward, S.K. (2017). Academic Correlates of Unwanted Sexual Contact, Intercourse, Stalking, and Intimate Partner Violence: An Understudied but Important Consequence for College Students. Journal of Interpersonal Violence, 1-18.

Björklund, K., Häkkänen-Nyholm, H., Sheridan, L., & Roberts, K. (2010). Coping With Stalking Among University Students. Journal of Forensic Sciences, 55 (4), 1008-1014.

Bjerregaard, B. (2000). An empirical study of stalking victimization. Violence and Victims, 15 (4), 389-406.

Blaauw, E., Winkel, F.W., & Arensman, E. (2002). The toll of stalking: the relationship between features of stalking and psychopathology of victims. Journal of Interpersonal Violence, 17, 50-63.

Black, M.C., Basile, K.C., Breiding, M.J., Smith, S.G., Walters, M.L., Merrick, M.T., Chen, J., & Stevens, M.R. (2011). The National Intimate Partner and Sexual Violence Survey (NISVS): 2010 Summary Report. Atlanta, GA: National Center for Injury Prevention and Control, Centers for Disease Control and Prevention.

Brewster, M.P. (2003). Power and control dynamics in pre-stalking and stalking situations. Journal of Family Violence, 184, 207-217.

Budd, T., & Mattinson, J. (2000). The extent and the nature of stalking: Findings from the 1998 British Crime Survey. London: Home Office Research Studies.

Budyn-Kulig, M., & Mozgawa, M. (2012). Prawnokarne i kryminologiczne aspekty zjawiska nękania. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.

Campbell, J.C. (2002). Health consequences of intimate partner violence. Lancet, 359, 1331-336.

Canter, D.V., & Ioannou, M. (2004). A multivariate model of stalking behaviours, Behaviormetrika, 31 (2), 113-130.

Centers for Disease Control & Prevention (2014). Intimate partner violence: Definitions. http://www.cdc.gov/violenceprevention/intimatepartnerviolence/definitions.html. Dostęp: 15.08.2017.

Cox, L., & Speziale, B. (2009). ‘Survivors of Stalking: Their Voices and Lived Experiences’. Affilia: Journal of Women and Social Work, 24 (1), 5-18.

Czub, M. (2003). Znaczenie wczesnych więzi dla rozwoju emocjonalnego dziecka. Forum Oświatowe, 2 (29), 31-49.

Dennison, S.M., & Stewart, A. (2006). Facing rejection: New relationships, broken relationships, shame and stalking. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 50, 324-337.

Douglas, K.S., & Dutton, D.G. (2001). Assessing the link between stalking and domestic violence. Aggression and Violent Behavior, 6, 519-546.

Dressing, H., Gass P., & Kuehner Ch. (2007). What can we learn from the first community-based epidemiological study on stalking in Germany? International Journal of Law and Psychiatry, 30, 10-17.

Duntley, J.D., & Buss, D.M. (2010). The evolution of stalking. Sex Roles, 66, 311-327.

Emerson, R.M., Ferris, K.O., & Gardner, C.B. (1998). On being stalked. Social Problems, 45, 289-314.

Fisher, B.S., Coker, A.L., Garcia, L.S., Williams, C.M., Clear, E.R., & Cook-Craig, P.G. (2014). Statewide estimates of stalking among high school students in Kentucky: Demographic profile and sex differences. Violence Against Women, 20 (10), 1258-1279.

Fox, K.A., Nobles, M.R., & Akers, R.L. (2011). Is stalking a learned phenomenon? An empirical test of social learning theory Journal of Criminal Justice, 39, 39-47.

Forward, S., & Buck, C. (1997). Toksyczne namiętności. Warszawa: Jacek Santorski & CO.

Furman, P. (2012). Próba analizy konstrukcji ustawowej przestępstwa uporczywego nękania z art. 190a k.k. - zagadnienia wybrane, e-Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, 10, 1-31.

Galeazzi, G.M., Bučar-Ručman, A., DeFazio, L., & Groenen, A. (2009). Experiences of Stalking Victims and Requests for Help in Three European Countries. A Survey, European Journal on Criminal Policy and Research, 15, 243-260.

Grzyb, M., & Habzda-Siwek, E. (2013). Płeć a przestępczość. O problemie dysproporcji płci wśród sprawców przestępstwa z użyciem przemocy. Archiwum Kryminologii, XXXV, 96-135.

Hirtenlehner, H., Starzer, B., & Weber, C. (2012). A differential phenomenology of stalking: Using latent class analysis to identify different types of stalking victimization. International Review of Victimology, 18, 207-227.

Holka-Pokorska, J., & Jarema, M. (2014). Oksytocynowy model powstawania objawów psychotycznych a implikacje dla badań nad rolą systemu oksytocynergicznego w schizofrenii. Psychiatria Polska, 48 (1), 19-33.

Iniewicz, G., Dziekan, K., Wiśniewska, D., & Czuszkiewicz, A. (2011). Wzory przywiązania i lęk u adolescentów z diagnozą zaburzeń zachowania i emocji. Psychiatria Polska, 45 (5), 693-702.

Jagessar, J.D.H., & Sheridan, L.P. (2004). Stalking Perceptions and Experiencesacross Two Cultures, Criminal Justice and Behavior, 31 (1), 97-119.

Kamphuis, J.H., & Emmelkamp, P.M. (2001). Traumatic distress among support-seeking female victims of stalking. American Journal of Psychiatry, 158 (5), 795-798.

Katz, J., & Rich, H. (2015). Partner Covictimization and Post-Breakup Stalking, Pursuit, and Violence: A Retrospective Study of College Women. Journal of Family Violence, 30, 189-199.

Korkodeilou, J. (2016). No Place to Hide’: Stalking victimisation and its psycho-social effects, International Review Victimology. http://usir.salford.ac.uk/40774/. Dostęp: 01.09.2017.

Korkodeilou, J. (2014). Dealing with the unknown: Learning from stalking victims’ experience. Crime Prevention and Community Safety: An International Journal, 16 (4), 253-268.

Kosonoga, J. (2012). Komentarz do art. 190a Kodeksu karnego. In R.A. Stefański (Ed.), Kodeks karny. Komentarz. Warszawa: Legalis.

Kubicka, D., & Kołodziejczyk, A. (2007). Psychologia wpływu mediów. Wybrane teorie, metody, badania, część I. Kraków: Impuls.

Langhinrichsen-Rohling, J., & Rohling, M. (2000). Negative family-of-origin experiences: Are they associated with perpetrating unwanted pursuit behaviors? Violence and Victims, 15, 459-471.

Leitz, M.A., & Theriot, M.T. (2005). Adolescent Stalking: A Review. Journal of Evidence-Based Social Work, 2 (3-4), 97-112.

Lau, K.S.-L., & Paulhus, D.L. (2010). Profiling the Romantic Stalker. From the Eye of the Stalker: Personality Profiling of Self-Reported Stalkers. University of British Columbia.

Logan, T., Cole, J., Shannon, L., & Walker, R. (2006). Partner Stalking: How women respond, cope and survive. New York: Springer Publishing Company.

Logan, T. (2010). Research on partner stalking: Putting the pieces together. Lexington, KY: University of Kentucky, Department of Behavioral Science & Center on Drug and Alcohol Research.

MacKenzie, R.D., Mullen, P.E., Ogloff, James R.P., McEwan, T.E., & James, D.V. (2008). Parental Bonding and Adult Attachment Styles in Different Types of Stalker. Journal of Forensic Sciences, 53 (6), 1443-1449.

Marazziti, D., Falaschi, V., Lombardia, A., Mungai, F., & Dell’osso, L. (2015). Stalking: a neurobiological perspective. Review Psychiatry, 50 (1), 12-18.

Miller, L. (2012). Stalking: Patterns, motives, and intervention strategies. Aggression and Violent Behavior, 17, 495-506.

Meloy, J.R. (2001). Communicated threats and violence toward public and private targets: Discerning differences among those who stalk and attack. Journal of Forensic Sciences, 46, 1211-1213.

Meloy, J.R., & Boyd, C. (2003). Female stalkers and their victims. Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, 31, 211-219.

Meloy, J.R., & Fisher, H. (1995). Some Thoughts on the Neurobiology of Stalking. Journal of Forensic Sciences, 50 (6), 1-9.

Meloy, J.R., & Gothard, S. (1995). A demographic and clinical comparison of obsessional followers and offenders with mental disorders. American Journal of Psychiatry, 152, 258-263.

Mohandie, K., Meloy, J.R., McGowan, M.G., & Williams, J. (2006). The RECON Typology of Stalking: Reliability and Validity Based Upon a Large Sample of North American Stalkers. Journal of Forensic Science, 51 (1), 147-155.

Mozgawa, M. (2012). Komentarz do art. 190a kodeksu karnego. In M. Mozgawa (Ed.), Kodeks karny. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA.

Mrozek, J.J., & Golińska-Konecko, M. (2015). Przestępstwo stalkingu wobec osób powszechnie znanych. Media-Kultura-Komunikacja Społeczna, 2, 73-83.

Mullen, P.E., & Pathé, M. (1994). Stalking and the pathologies of love. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 28, 469-477.

Mullen, P.E., Pathé, M., Purcell, R., & Stuart, G.S. (1999). Study of stalkers. American Journal of Psychiatry, 156, 1244-1249.

Mullen, P.E., Pathé, M., & Purcell, R. (2000). Stalkers and their victims. Cambridge University Press.

Mullen, P.E., MacKenzie, R.D., Ogloff, James R.P., Pathé, M. McEwan, T.E., & Purcell, R. (2006). Assessing and Managing the Risks in the Stalking Situation. The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, 34 (4), 439-50.

Nikupeteri, A., Tervonen, H., & Laitinen M. (2015). Eroded, Lost or Reconstructed? Security in Finnish Children’s Experiences of Post- Separation Stalking. Child Abuse Review, 24, 285-296.

Office for National Statistics (2016). Chapter 4: Violent Crime and Sexual Offences: Intimate Personal Violence and Partner Abuse. www.ons.gov.uk. Dostęp: 25.08.2017.

Osica, N. (2008). O stalkingu szerzej. Niebieska Linia, 56, 9-11.

Pathé, M. (2002). Surviving stalking. Cambridge: University Press.

Pathé, M., & Mullen, P.E. (1997). The impact of stalkers on their victims. British Journal of Psychiatry, 170, 12-17.

Patton, Ch.L., Nobles, M.R., & Fox, K.A. (2010). Look who’s stalking: Obsessive pursuit and attachment theory. Journal of Criminal Justice, 38, 282-290.

Purcell, R., Pathé, M., & Mullen, P.E. (2005). Association between stalking victimisation and psychiatric morbidity in a random community sample. British Journal of Psychiatry, 187 (5), 416-420.

Racine, Ch., & Billick, S. (2014). Classification Systems for Stalking Behavior. Journal of Forensic Science, 59 (1), 250-254.

Rosenfeld, B. (2000). Assessment and treatment of obsessional harassment. Aggression and Violent Behavior, 5, 529-549.

Savoja, V., Sani, G., Kotzalidis, G.D., de Rossi, P., Stedani S., Pancheri L., Santucci C., Roma, P., Ferracuti, S., Simonetti, A., Ambrosi, E., Comparelli, A., Tatarelli, R., Angeletti, G., & Girardi, P. (2012). Bipolar disorder presenting as stalking. A case report. Psychiatria Danubina, 23 (1), 69-72.

Sheridan, L., Gillett, R., & Davies, G. (2002). Perceptions and prevalence of stalking in a male sample. Psychology, Crime and Law, 8 (4), 289-310.

Shorey, R.C., Cornelius, T.L., & Strauss, C. (2015). Stalking in College Student Dating Relationships: A Descriptive Investigation. Journal of Family Violence, 30, 935-942.

Siemaszko, A., Gruszczyńska, B., Marczewski, M., Ostaszewski, P., & Woźniakowska-Fajst, D. (2010). Stalking w Polsce. Rozmiary-Formy-Skutki. Raport z badania nt. uporczywego nękania. Archiwum Kryminologii, XXXII, 45-80.

Skarżyńska-Sernaglia, J. (2009). Stalking w Polsce - występowanie i charakterystyka zjawiska. http://psychologia.net.pl/artykul.php?level=415. Dostęp: 16.07.2017.

Smith-Darden, J.P., Reidy, D.E., & Kernsmith, P.D. (2016). Adolescent stalking and risk of Violence. Journal of Adolescence, 52, 1-10.

Soliman, S., Haque, S., & George, E. (2007). Stalking and Huntington’s disease: A neuro-biologicallink? Journal of Forensic Sciences, 52, 1202-1204.

Spitzberg, B. (2002). The tactical topography of stalking victimization and management, Trauma, Violence and Abuse, 4, 261-288.

Spitzberg, B.H., & Hoobler, G. (2002). Cyberstalking and the technologies of interpersonal terrorism. New Media & Society, 4 (1), 67-88 .

Spitzberg, B.H., & Cupach, W.R. (2007). The state of the art of stalking: Taking stock of the emerging literature. Aggression and Violent Behavior, 12, 64-86.

Stankiewicz, J. (2016). Recydywa wśród młodocianych sprawców przestępstw w świetle teorii społecznego uczenia się, Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM, 6, 223-239.

Staręga, M. (2012), Stalking jako nowy czyn zabroniony w polskim kodeksie karnym. Aspekt prawny oraz znaczenie społeczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Seria: Administracja i Zarządzanie, 94 (21), 191-201.

Storey, J.E., Hart, S.D., Meloy, J., & Reavis, J.A. (2009). Psychopathy and Stalking. Law and Human Behavior, 33 (3), 237-246.

Szelęgiewicz, A. (2013). Stalking i przywłaszczenie tożsamości w polskim prawie karnym - zagadnienia wybrane. IUS NOVUM, 3, 64-85.

Szopa, B. (2016). Uporczywe nękanie - statystyka za lata 2015-2016, https://stalking.com.pl. Dostęp: 12.07.2017.

Tjaden, P., & Thoennes, N. (1998). Stalking in America: Findings from the national violence against women survey (NCJ 169592). Washington, DC: National Institute of Justice Centers for Disease Control and Prevention.

Tjaden, P., Thoennes, N., & Allison, C.J. (2000). Comparing stalking victimization from legal and victim perspectives. Violence and Victims, 15, 7-22.

Tracewicz, K. (2013). Uwarunkowania przestępstw seksualnych. Studia Warmińskie 50, 169-183.

Vetulani, J. (2013). Neurochemia impulsywności i agresji. Psychiatria Polska, XLVII, 1, 103-115.

Weller, M., Hope, L., & Sheridan, L. (2013). Police and public perceptions of stalking: The role of prior victim-offender relationship. Journal of Interpersonal Violence, 28 (2), 1-20.

Westrup, D., & Fremouw, W.J. (1998). Stalking Behavior: A literature review and suggested functional analytic assessment technology. Aggression and Violent Behavior, 3 (3), 255-274.

Wójciak, P., Remlinger-Molenda, A., & Rybakowski, J. (2012). Rola oksytocyny i wazopresyny w czynności ośrodkowego układu nerwowego i w zaburzeniach psychicznych. Psychiatria Polska, 46 (6), 1043-1052.

Zona, M.A., Sharma, K.K., & Lane, J.C. (1993). A comparative study of erotomatic and obsessional subjects in a forensic sample. Journal of Forensic Science, 38, 894-903.

Zona, M.A., Palarea, R.E., & Lane, J.C. (1998). Psychiatric diagnosis and the offender - victim typology of stalking. In J.R. Meloy (Ed.), The psychology of stalking: Clinical and forensic perspectives (pp. 69-84). San Diego, CA: Academic Press.

Yanowitz, K.L. (2006). Influence of gender and experience on college students’ stalking schemas. Violence and Victims, 21 (1), 91-99.

Opublikowane

2017-12-01

Jak cytować

Tomaszek, K. (2017). Patologiczna obsesja w relacjach intymnych – charakterystyka zjawiska uporczywego nękania. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 10(1), 161–188. Pobrano z https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5645

Numer

Dział

Artykuły