Individual differences in the functional structure of action: theoretical analysis from the perspective of the Theory of Action and the Regulative Theory of Temperament
Keywords:
Theory of Action, Regulative Theory of Temperament, individual differences, functional structure of temperament, style of activity, basic actions, auxiliary actions, appetitive behaviors, consummatory reactionsAbstract
The aim of the article is to present a theoretical analysis of individual differences in the functional structure of actions. As a starting point, the formal, modal, and functional structure of actions proposed in Tadeusz Tomaszewski’s Theory of Action are shown. Then, the distinction between auxiliary and basic actions is outlined, with reference to sources in classical works on neurophysiology and ethology. The types of auxiliary actions - as they are conceptualised within the framework of the Theory of Action, i.e. preparatory, controlling, corrective, and protective - are also described. Next, the results of research on the relationship between reactivity and the differences in how people perform actions, as seen by the Regulatory Theory of Temperament, are outlined. A discussion is also presented regarding the concept of “style of action” and the formal status of individual differences in the functional structure of actions. Finally, a conclusion is drawn on the need to determine whether these differences are characterized by transsituational consistency and temporal stability. The importance for further research in developing questionnaire tools, to study individual differences in the share of auxiliary and basic actions in activity, is emphasised.
References
Bajmietow, A. K. (1971). Niektóre czynniki indywidualnego stylu pracy szkolnej uczniów
klas wyższych uwarunkowane siłą procesu pobudzenia. W: J. Strelau (red.), Zagadnienia psychologii różnic indywidualnych: prace psychologów radzieckich (s. 132–
. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ball, G. F. & Balthazart, J. (2008). How useful is the appetitive and consummatory distinction
for our understanding of the neuroendocrine control of sexual behavior? Hormones
and Behavior, 53(2), 307–311. https://doi.org/10.1016/j.yhbeh.2007.09.023/
(dostęp 20.10.2018).
Barbier, J. M. (2016). Leksykon analizy aktywności: konceptualizacje zwyczajowych pojęć.
Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Craig, W. (1917). Appetites and Aversions as Constituents of Instincts (abstract).
Proceedings of the National Academy of Sciences, 3(12), 685–688. https://doi.
org/10.1073/pnas.3.12.685 (dostęp 15.09.2018).
Craig, W. (1918). Appetites and Aversions as Constituents of Instincts. The Biological
Bulletin, 34(2), 91–107. https://doi.org/10.2307/1536346 (dostęp 15.09.2018).
Friedensberg, E. (1983). Niektóre wyznaczniki indywidualnego stylu pracy w aspekcie
rozwojowym. Psychologia Wychowawcza, 26(3), 257–267.
Friedensberg, E. (1985). Reactivity and individual style of work exemplified by constructional
type task performance: A developmental study. In J. Strelau, F. H. Farley & A.
Gale (Eds.), The biological bases of personality and behavior: Theories, measurement
techniques, and development (s. 241–253). Washington – London: Hemisphere Publishing
Corporation.
Hilliard, S., Domjan, M., Nguyen, M., & Cusato, B. (1998). Dissociation of conditioned appetitive
and consummatory sexual behavior: Satiation and extinction tests. Animal
Learning and Behavior, 26(1), 20–33. https://doi.org/10.3758/BF03199159 (dostęp
09.2018).
Konorski, J. (1967). Integrative activity of the brain: an interdisciplinary approach. Chicago:
University of Chicago Press.
Konorski, J. (1977). Autobiografia. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, XXII (2), (s. 215-250).
Krzywoszański, Ł., Herzog-Krzywoszańska, R. (2009). Styl działania a zachowania prozdrowotne
u młodych dorosłych. W: K. Turowski (red.), Wpływ stylu życia na dobrostan
i powodzenie (s. 133–140). Lublin: Neurocentrum.
Krzywoszański, Ł., Herzog-Krzywoszańska, R. (2018, czerwiec). Weryfikacja trafności
treściowej wstępnej puli pozycji kwestionariuszowych wersji eksperymentalnej
skali czynności pomocniczych na podstawie ocen sędziów kompetentnych. Plakat
konferencyjny przedstawiony w ramach Ogólnopolskiej Interdyscyplinarnej Konferencji
Naukowej: „Stymulacja i wspomaganie rozwoju człowieka w biegu życia”. Kraków.
Leontiew, A. N. (1977). Działalność a osobowość. W: J. Reykowski, O. W. Owczynnikowa,
K. Obuchowski (red.), Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowości (s. 7–57).
Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii
Nauk.
Lorenz, K. (1950). The comparative method in studying innate behaviour patterns. Symposia
of the Society for Experimental Biology: Physiological Mechanisms in animal
behaviour, IV, 221–268.
Mądrzycki, T. (2002). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany. Gdańsk: Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego.
Matczak, A. (1982). Style poznawcze: rola indywidualnych preferencji. Warszawa: Pań-
stwowe Wydawnictwo Naukowe.
Materska, M. (1972). Treść przygotowania teoretycznego a struktura czynności praktycznych.
Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii
Nauk.
Materska, M. (2002). Teoria Czynności Tadeusza Tomaszewskiego. W: I. Kurcz, D. Kądzielawa
(red.), Psychologia czynności: Nowe perspektywy (s. 13–19). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Materska, M. (2015). Pojęcie czynności odnalezione: w przebraniu, między wierszami,
w domyśle, na marginesie ... Czasopismo Psychologiczne/ Psychological Journal,
(1), 39–43. https://doi.org/10.14691/CPPJ.21.1.39
Nebylitsyn, V. D. (1972). Fundamental properties of the human nervous system. New York
– London: Plenum Press.
Nobelprize.org. (2018a). The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1904. https://www.
nobelprize.org/prizes/medicine/1973/summary/ (pobrano 17.09.2018).
Nobelprize.org. (2018b). The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1932. https://www.
nobelprize.org/prizes/medicine/1932/summary/ (pobrano 17.09.2018).
Nobelprize.org. (2018c). The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973. https://www.
nobelprize.org/prizes/medicine/1973/summary/ (pobrano 17.09.2018).
Nosarzewski, J. (1974). Styl pracy umysłowej młodzieży uwarunkowany siłą układu
nerwowego. W: J. Strelau (red.), Rola cech temperamentalnych w działaniu: Prace
Zespołu Psychologii Różnic Indywidualnych Instytutu Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
(s. 153–177). Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo
Polskiej Akademii Nauk.
Nosarzewski, J. (1977). Czynniki wpływające na styl pracy ucznia. Przegląd Psychologiczny,
XX(3), 491–502.
Nuttin, J. (1968). Struktura osobowości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pawłow, I. P. (1923/1952). Dwadzieścia lat badań wyższej czynności nerwowej (zachowania
się) zwierząt. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Ratajczak, Z. (2015). Aktywność człowieka. Ewolucja poglądów Tadeusza Tomaszewskiego
na przedmiot psychologii. Czasopismo Psychologiczne/ Psychological Journal,
(1), 9–18. https://doi.org/10.14691/CPPJ.21.1.9
Sherrington, C. S. (1906). The integrative action of the nervous system. New Haven: Yale
University Press. https://doi.org/10.1037/13798-000
Strelau, J. (1970). Indywidualny styl pracy ucznia a cechy temperamentalne. Kwartalnik
Pedagogiczny, XV(3), 59–77.
Strelau, J. (1974a). Cechy temperamentalne a styl działania. W: J. Strelau (red.), Rola cech
temperamentalnych w działaniu: Prace Zespołu Psychologii Różnic Indywidualnych
Instytutu Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego (s. 101–116). Wrocław: Zakład
Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Strelau, J. (1974b). Koncepcja temperamentu jako poziomu energetycznego i charakterystyki
czasowej zachowania. W: J. Strelau (red.), Rola cech temperamentalnych
w działaniu: Prace Zespołu Psychologii Różnic Indywidualnych Instytutu Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego (s. 9–26). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossoliń-
skich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Strelau, J. (1975). Temperament jako jeden z regulacyjnych mechanizmów czynności.
W: I. Kurcz i J. Reykowski (red.), Studia nad teorią czynności ludzkich (s. 65–102).
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Strelau, J. (1985). Temperament – osobowość – działanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo
Naukowe.
Strelau, J. (2002). Od teorii regulacji Tadeusza Tomaszewskiego do regulacyjnej teorii
temperamentu. W: I. Kurcz i D. Kądzielawa (red.), Psychologia czynności: nowe perspektywy
(s. 34–44). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Strelau, J. (2006). Temperament jako regulator zachowania: z perspektywy półwiecza badań.
Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne: historia, determinanty, zastosowania. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Suchariewa, A. I. (1971). Problem wykorzystania właściwości indywidualnych w procesie
kształtowania indywidualnego stylu pracy uczniów tokarskich. W: J. Strelau
(red.), Zagadnienia psychologii różnic indywidualnych: prace psychologów radzieckich
(s. 165–190). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Teplov, B. M. (1972). The problem of types of human higher nervous activity and methods
of determining them. W: V. D. Nebylitsyn & J. A. Gray (Eds.), Biological bases
of individual behavior (s. 1–10). New York: Academic Press.
Teplov, B. M., & Nebylitsyn, V. D. (1966). The Study of The Basic Properties of The Nervous
System And Their Significance For The Psychology of Individual Differences. Soviet
Psychology and Psychiatry, 4(3–4), 80–85. https://doi.org/10.2753/RPO1061-
(pobrano 17.09.2018).
Tiepłow, B. M. (1971). Badanie właściwości układu nerwowego jako sposób badania
psychicznych różnic indywidualnych. W: J. Strelau (red.), Zagadnienia psychologii
różnic indywidualnych: prace psychologów radzieckich (s. 9–59). Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe.
Tinbergen, N. (1951). The study of instinct. New York: Clarendon Press/Oxford University
Press.
Tomaszewski, T. (1963). Wstęp do psychologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo
Naukowe.
Tomaszewski, T. (1966). Aktywność człowieka. W: M. Maruszewski, J. Reykowski i T.
Tomaszewski (red.), Psychologia jako nauka o człowieku (s. 197–252). Warszawa:
Książ ka i Wiedza.
Tomaszewski, T. (1996). Jestem siedem lat młodszy od polskiej psychologii. Edukacja –
Studia – Badania – Innowacja, 1(53), 89–95.
Wieczorkowska-Wierzbińska, G. (2011). System Regulacji Stymulacji: styl działania, poziom
i typ aktywności oraz temperament. W: M. Marszał–Wiśniewska i J. Strelau
(red.), Uwikłany temperament: osobowość , temperament, środowisko (s. 71–92).
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
