Seksualność a przebieg procesów integracji sensorycznej u młodych osób z ASD – wzajemne relacje i implikacje praktyczne
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845596.12.10Słowa kluczowe:
Autystyczne Spektrum Zaburzeń (ASD), procesy integracji sensorycznej, seksualnośćAbstrakt
Osiągnięcie przez osobę dojrzałości do realizowania własnej seksualności wymaga od niej zintegrowania rozwoju w zakresie seksualności z rozwojem w pozostałych sferach. Taką integralność rozwoju znacząco naruszają objawy zaburzeń z autystycznego spektrum (ASD). Jeden z symptomów ASD stanowią nieprawidłowe reakcje na bodźce sensoryczne. Są one bezpośrednim skutkiem zaburzonego przebiegu procesów integracji sensorycznej. Nieprawidłowości w przebiegu tych procesów mogą w konsekwencji utrudniać osobie funkcjonowanie w relacjach społecznych i akceptację siebie, również w zakresie własnej seksualności. Dokonana analiza teorii integracji sensorycznej (Ayres, 2015) oraz wyników badań dotyczących seksualności osób z ASD uwidacznia istnienie poziomów wzajemnych zależności między przebiegiem procesów integracji zmysłowej a przeżywaniem przez osobę z ASD własnej seksualności. Pozwala także zauważyć obszary możliwych konsekwencji tych zależności dla poradnictwa w zakresie seksualności skierowanego do osób z ASDBibliografia
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders.
Washington, DC: APA.
Aston, M. (2012). Asperger syndrome in the bedroom. Sexual and Relationship Therapy,
12(1), 73-79.
Attwood, T. (2012). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Harmonia.
Asperger, H. (1938). Das psychisch abnorme Kind. Wiener klinische Wochenschrift, 49,
1-12.
Ayres, J. (2015). Dziecko a integracja sensoryczna. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Baranek, G.T., Foster, L., Berkson, G. (1997). Tactile defences and stereotypical behaviors.
The American Journal of Occupational Therapy, 2, 5-11.
Baranek, G.T., Watson, L.R., Boyd, B.A., Poe, M.D., David, F.J., McGuire, L. (2013). Hyporesponsiveness
to social and nonsocial sensory stimuli in children with autism, children
with developmental delays, and typically developing children. Development
and Psychopathology, 25, 307-320.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An Essay on Autism and Theory of Mind. Cambridge:
The MIT Press.
Ben-Yosef, D. Anaki, D., Golan, O. (2017). Context processing in adolescents with autism
spectrum disorder: How complex could it be? Autism Research, 10(3), 520-530.
Bogdashina, O. (2010). Sensory perceptual issues in autism and ASD disorders. Annales
Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica, IV, 145-160.
Bogdashina, O. (2019). Trudności percepcji sensorycznej w autyzmie i zespole Aspergera.
Inne doświadczenia sensoryczne - inne światy percepcyjne. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Brauns, A. (2009). Barwne cienie i nietoperze. Poznań: Media Rodzina.
Cage, E., Di Monaco, J., Newell, V. (2018). Experiences of Autism Acceptance and Mental
Health in Autistic Adults. Journal of autism and developmental disorders, 48(2),
473-484.
Cheak-Zamora, N.C., Teti, M., Maurer-Batjer, A., O’ Connor, K.V., Randolph, J.K. (2019).
Sexual and Relationship Interest, Knowledge, and Experiences Among Adolescents
and Young Adults with Autism Spectrum Disorder. Archives of Sexual Behavior,
48(8), 2605-2615.
Chen, Y.T., Tsou, K.S., Chen, H.L., Wong, C.C., Fan, Y.T., Wu, C.T. (2018). Functional but Inefficient
Kinesthetic Motor Imagery in Adolescents with Autism Spectrum Disorder.
Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(3), 784-795.
Creaby-Attwood, A., Allely, C.S. (2017). A psycho-legal perspective on sexual offending
in individuals with autism spectrum disorder. International Journal of Law and Psychiatry,
55, 72-80.
Czapla, K., Otrębski, W. (2014). Sexual self-esteem and sexual needs of young adults with
cerebral palsy. Health Psychology Report, 2(4), 1-9.
Czapla, K., Otrębski, W. (2017). Differences in sexual behavior of teenagers and young
adults with cerebral palsy: The role of sexual needs and sexual esteem. Sexuality
and Disability, 1-14.
Dewinter, J., Vermeiren, R., Vanwesenbeeck, J., Van Nieuwenhuizen, Ch. (2016). Adolescent
boys with autism spectrum disorder growing up: Follow up of self-reported
sexual experience. European Child & Adolescent Psychiatry, 25, 969-978.
Dora, M. (2013). Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Pedagogiczny,
2, 101-108.
Dubin, N. (2014). Moja historia. W: T. Attwood, I. Hénault, N. Dubin (red.), Seksualność
osób z autyzmem w kontekście prawnym. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Evers, K., Van der Hallen, R., Noens, I., Wagemans, J. (2018). Perceptual Organization in
Individuals with Autism Spectrum Disorder, Child Development Perspectives, 12(3),
177-182.
Failla, M.D., Moana-Filho, E.J., Essick, G.K., Baranek G.T., Rogers, B.P., Cascio, C.J. (2018).
Initially intact neural responses to pain in autism are diminished during sustained
pain. Autism, 22(6), 669-683.
Fornalik, I. (2017). Mam autyzm. Mam seksualność. I co dalej? Poradnik dla rodziców, terapeutów
i nauczycieli. Łódź: Fundacja JiM.
Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy. Gdańsk: GWP.
Fukuyama, H., Kumagaya, S.-I., Asada, K., Ayaya, S., Kato, M. (2017). Autonomic versus
perceptual accounts for tactile hypersensitivity in autism spectrum disorder. Scientific
Reports, 7. DOI: 10.1038/s41598-017-08730-3.
Gal, E., Cemark, S., Ben-Sasson, A. (2007). Sensory Processing Disorders in Children with
Autism. Nature, Assesment and Interwention. In: R. Gabriels, D. Hill (Eds.), Growing
up with Autism. Working with School-Age Children and Adolescents (pp. 95-123).
New York: The Guilford Press.
Gapik, L. (2006). Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Podstawy diagnostyki
i terapii. Przegląd Terapeutyczny, 1, 1-22.
Green, D., Chandler, S., Charman, T., Simonoff, E., Baird, G. (2016). Brief Report: DSM-5
Sensory Behaviours in Children With and Without an Autism Spectrum Disorder.
Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(11), 3597-3606.
Gulczyńska, A., Wojciechowska, A. (2015). Potrzeba seksualna u osób ze spektrum autyzmu.
Studia Edukacyjne, 34, 211-223.
Gurba, E. (2002). Wczesna dorosłość. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia
rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 202-232).
Warszawa: PWN.
Handzel, M. (2018). Wsparcie psychologiczno-pastoralne osób z ASD w kontekście etyki
katolickiej. Referat wygłoszony na Międzynarodowej Konferencji Naukowej Focus
on Autism, Kraków: 27-29.09.2018.
Havighurst, R.J. (1948). Developmental tasks and education. Chicago: University of Chicago
Press.
Hilton, C., Harper, J., Kueker, R., Lang, A., Abbacchi, A., Todorov, A., LaVesser, P. (2010).
Sensory Responsiveness as a Predictor of Social Severity with High Functioning
Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40,
937-945.
Hénault, I. (2015). Zespół Aspergera a seksualność. Od dojrzewania do dorosłości. Gdańsk:
Harmonia Universalis.
Kaczmarek, B. (2012). Cudowne krosna umysłu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2, 217-250.
Kaur, M., Srinivasan, S., Bhat, A. (2018). Comparing motor performance, praxis, coordination,
and interpersonal synchrony between children with and without Autism
Spectrum Disorder (ASD). Research in developmental disabilities, 72, 79-95.
Kojovic, N., Ben Hadid, L., Franchini, M., Schaer, M. (2019). Sensory Processing Issues and
Their Association with Social Difficulties in Children with Autism Spectrum Disorders.
Journal of Clinical Medicine, 1508, (8). DOI: 10.3390/jcm8101508.
Kranowitz, C. (2011). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego - diagnoza
i postępowanie. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Leung, R.C., Vogan, V.M., Powell, T.L., Anagnostou, E., Taylor, M.J. (2016). The role of executive
functions in social impairment in Autism Spectrum Disorder. Child Neuropsychology,
22(3), 336-344.
Lew-Starowicz, Z. (2001). Encyklopedia erotyki. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
Lew-Starowicz, Z. (2006). Kluczowe pojęcia: seks i erotyzm, miłość i związek. W: Z. Lew-
-Starowicz, A. Długołęcka, Edukacja seksualna (s. 11-22). Warszawa: Świat Książki.
Likens, A. (2012). Odnaleźć Kansas. Zespół Aspergera rozszyfrowany. Kraków: Wydawnictwo
eSPe.
Ludlow, A.K., Roberts, H., Gutierrez, R. (2015). Social Anxiety and Response to Touch:
A Preliminary Exploration of Broader Autism Phenotype in Females. Sage Open,
5(2). DOI: 10.1177/2158244015580854.
Maas, V.F. (1998). Uczenie się przez zmysły. Warszawa: WSiP.
Machaj, A., Roszka, M., Stankowska, I. (2010). Ryzykowne zachowania seksualne kobiet
w okresie prokreacyjnym. Nowiny Lekarskie, 79, 1, 22-31.
McChesney, G., Toseeb, U. (2018), Happiness, self‐esteem, and prosociality in children
with and without autism spectrum disorder: Evidence from a UK population cohort
study. Autism Research, 11, 1011-1023.
McDonnell, A., McCreadie, M., Mills, R., Deveau, R., Anker, R., Hayden, J. (2015). The role
of physiological arousal in the management of challenging behaviours in individuals
with autistic spectrum disorders. Research in Developmental Disabilities, 36,
311-322.
Miguel, H.O., Sampaio, A., Martinez-Regueiro, R., Gomez-Guerrero, L., Lopez-Doriga, C.G.,
Gomez, S., Fernandez-Prieto, M. (2017). Touch Processing and Social Behavior in
ASD. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(8), 2425-2433.
Miller, L. (2016). Dzieci w świecie doznań. Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami przetwarzania
sensorycznego? Gdańsk: Harmonia Universalis.
Mogavero, M.C. (2016). Autism, sexual offending and criminal justice system. Journal of
Intellectual Disabilities and Offending Behavior, 7, 116-126.
Muffly, A. (2014). Sensory processing of individuals who have experienced sexual assault.
Ithaca College Theses. Paper 1. Online: https://digitalcommons.ithaca.edu/
ic_theses/1/ (dostęp: 3.10.2019).
Muratori, F., Tonacci, A., Billeci, L., Catalucci, T., Igliozzi, R., Calderoni, S., Narzisi, A. (2017).
Olfactory Processing in Male Children with Autism: Atypical Odor Threshold and
Identification. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(10), 3243-3251.
Nowak, M., Gawęda, A., Janas-Kozik, M. (2010). Fizjologiczny rozwój psychoseksualny
dzieci i młodzieży. Seksuologia Polska, 8(2), 64-70.
Obuchowska, I. (2002). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia
rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 163-201).
Warszawa: PWN.
Ozonoff, S., Dawson, G., McPartland, J. (2015). Wysokofunkcjonujące dzieci ze spektrum
autyzmu. Poradnik dla rodziców. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Prokopiak, A., Parchomiuk, M. (2014). Umysł, ciało, emocje i seksualność osoby z autyzmem.
Społeczeństwo i Rodzina, 38, 10-22.
Przyrowski, Z. (2011). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii.
Warszawa: Empis.
Qualls, L.R., Hartman, K., Paulson, J.F. (2018). Broad Autism Phenotypic Traits and the
Relationship to Sexual Orientation and Sexual Behavior. Journal of Autism and Developmental
Disorders, 48(12), 3974-3983.
Ropar, S., Greenfield, K., Smith, A.D., Carey, M., Newport, R. (2018). Body representation
difficulties in children and adolescents with autism may be due to delayed development
of visuo-tactile temporal binding. Developmental Cognitive Neuroscience, 29,
78-85.
Schmidt, P. (2014). Kaktus na walentynki. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Stevenson, R.A., Toulmin, J.K., Youm, A., Besney, R.M.A., Schulz, S.E., Barense, M.D., Ferber,
S. (2017). Increases in the autistic trait of attention to detail are associated with
decreased multisensory temporal adaptation. Scientific Reports, 7. DOI: 10.1038/
s41598-017-14632-1.
Tavassoli, T., Hoekstra, R.A., Baron-Cohen, S. (2014). The Sensory Perception Quotient
(SPQ): Development and validation of a new sensory questionnaire for adults with
and without autism. Molecular autism, 5, 29. DOI: 10.1186/2040-2392-5-29.
Tullis, C., Zangrillo, A.N. (2013). Sexuality education for adolescents and adults with autism
spectrum disorders. Psychology in Schools, 50, 866-875.
Wahlberg, L., Kennedy, J., Simpson, J. (2003). Impaired sensory-emotional integration in
a violent adolescent sex offender. Journal of child sexual abuse, 12(1), 1-15.
Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów
zajmujących się edukacją i zdrowiem (2010). Lublin: Wydawnictwo Czelej
Sp. z o.o.
World Health Organization (2018). Manual of the International Statistical Classification
of Diseases and Related Health Problems (wyd. 11). Genewa: WHO.
Wojciechowska, A., Gulczyńska, A. (2017). Zachowania seksualne dzieci i młodzieży ze
spektrum autyzmu. Wyniki badań pilotażowych. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki
Specjalnej, 19, 95-114.
Visser, K., Greaves-Lord, K., Tick, N., Verhulst, F.C., Maras, A., van der Veght, E. (2015).
Study protocol: A randomized controlled trial investigating the effects of a psychosexual
investigating training program for adolescents with autism spectrum disorder.
BMC Psychiatry, 15, 207.
Vivanti, G., McCormick, C., Young, G.S., Abucayan, F., Hatt, N., Nadig, A., Ozonoff, S., Rogers,
S.J. (2011). Intact and impaired mechanisms of action understanding in autism.
Developmental Psychology, 47(3), 841-856.
Zhong, S., Pinto, J.M., Wroblewski, K.E., McClintock, M.K. (2018). Sensory Dysfunction
and Sexuality in the U.S. Population of Older Adults. The Journal of Sexual Medicine,
15(4), 502-509.
Washington, DC: APA.
Aston, M. (2012). Asperger syndrome in the bedroom. Sexual and Relationship Therapy,
12(1), 73-79.
Attwood, T. (2012). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Harmonia.
Asperger, H. (1938). Das psychisch abnorme Kind. Wiener klinische Wochenschrift, 49,
1-12.
Ayres, J. (2015). Dziecko a integracja sensoryczna. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Baranek, G.T., Foster, L., Berkson, G. (1997). Tactile defences and stereotypical behaviors.
The American Journal of Occupational Therapy, 2, 5-11.
Baranek, G.T., Watson, L.R., Boyd, B.A., Poe, M.D., David, F.J., McGuire, L. (2013). Hyporesponsiveness
to social and nonsocial sensory stimuli in children with autism, children
with developmental delays, and typically developing children. Development
and Psychopathology, 25, 307-320.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An Essay on Autism and Theory of Mind. Cambridge:
The MIT Press.
Ben-Yosef, D. Anaki, D., Golan, O. (2017). Context processing in adolescents with autism
spectrum disorder: How complex could it be? Autism Research, 10(3), 520-530.
Bogdashina, O. (2010). Sensory perceptual issues in autism and ASD disorders. Annales
Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica, IV, 145-160.
Bogdashina, O. (2019). Trudności percepcji sensorycznej w autyzmie i zespole Aspergera.
Inne doświadczenia sensoryczne - inne światy percepcyjne. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Brauns, A. (2009). Barwne cienie i nietoperze. Poznań: Media Rodzina.
Cage, E., Di Monaco, J., Newell, V. (2018). Experiences of Autism Acceptance and Mental
Health in Autistic Adults. Journal of autism and developmental disorders, 48(2),
473-484.
Cheak-Zamora, N.C., Teti, M., Maurer-Batjer, A., O’ Connor, K.V., Randolph, J.K. (2019).
Sexual and Relationship Interest, Knowledge, and Experiences Among Adolescents
and Young Adults with Autism Spectrum Disorder. Archives of Sexual Behavior,
48(8), 2605-2615.
Chen, Y.T., Tsou, K.S., Chen, H.L., Wong, C.C., Fan, Y.T., Wu, C.T. (2018). Functional but Inefficient
Kinesthetic Motor Imagery in Adolescents with Autism Spectrum Disorder.
Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(3), 784-795.
Creaby-Attwood, A., Allely, C.S. (2017). A psycho-legal perspective on sexual offending
in individuals with autism spectrum disorder. International Journal of Law and Psychiatry,
55, 72-80.
Czapla, K., Otrębski, W. (2014). Sexual self-esteem and sexual needs of young adults with
cerebral palsy. Health Psychology Report, 2(4), 1-9.
Czapla, K., Otrębski, W. (2017). Differences in sexual behavior of teenagers and young
adults with cerebral palsy: The role of sexual needs and sexual esteem. Sexuality
and Disability, 1-14.
Dewinter, J., Vermeiren, R., Vanwesenbeeck, J., Van Nieuwenhuizen, Ch. (2016). Adolescent
boys with autism spectrum disorder growing up: Follow up of self-reported
sexual experience. European Child & Adolescent Psychiatry, 25, 969-978.
Dora, M. (2013). Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Pedagogiczny,
2, 101-108.
Dubin, N. (2014). Moja historia. W: T. Attwood, I. Hénault, N. Dubin (red.), Seksualność
osób z autyzmem w kontekście prawnym. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Evers, K., Van der Hallen, R., Noens, I., Wagemans, J. (2018). Perceptual Organization in
Individuals with Autism Spectrum Disorder, Child Development Perspectives, 12(3),
177-182.
Failla, M.D., Moana-Filho, E.J., Essick, G.K., Baranek G.T., Rogers, B.P., Cascio, C.J. (2018).
Initially intact neural responses to pain in autism are diminished during sustained
pain. Autism, 22(6), 669-683.
Fornalik, I. (2017). Mam autyzm. Mam seksualność. I co dalej? Poradnik dla rodziców, terapeutów
i nauczycieli. Łódź: Fundacja JiM.
Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy. Gdańsk: GWP.
Fukuyama, H., Kumagaya, S.-I., Asada, K., Ayaya, S., Kato, M. (2017). Autonomic versus
perceptual accounts for tactile hypersensitivity in autism spectrum disorder. Scientific
Reports, 7. DOI: 10.1038/s41598-017-08730-3.
Gal, E., Cemark, S., Ben-Sasson, A. (2007). Sensory Processing Disorders in Children with
Autism. Nature, Assesment and Interwention. In: R. Gabriels, D. Hill (Eds.), Growing
up with Autism. Working with School-Age Children and Adolescents (pp. 95-123).
New York: The Guilford Press.
Gapik, L. (2006). Funkcjonowanie seksualne w normie i patologii. Podstawy diagnostyki
i terapii. Przegląd Terapeutyczny, 1, 1-22.
Green, D., Chandler, S., Charman, T., Simonoff, E., Baird, G. (2016). Brief Report: DSM-5
Sensory Behaviours in Children With and Without an Autism Spectrum Disorder.
Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(11), 3597-3606.
Gulczyńska, A., Wojciechowska, A. (2015). Potrzeba seksualna u osób ze spektrum autyzmu.
Studia Edukacyjne, 34, 211-223.
Gurba, E. (2002). Wczesna dorosłość. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia
rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 202-232).
Warszawa: PWN.
Handzel, M. (2018). Wsparcie psychologiczno-pastoralne osób z ASD w kontekście etyki
katolickiej. Referat wygłoszony na Międzynarodowej Konferencji Naukowej Focus
on Autism, Kraków: 27-29.09.2018.
Havighurst, R.J. (1948). Developmental tasks and education. Chicago: University of Chicago
Press.
Hilton, C., Harper, J., Kueker, R., Lang, A., Abbacchi, A., Todorov, A., LaVesser, P. (2010).
Sensory Responsiveness as a Predictor of Social Severity with High Functioning
Autism Spectrum Disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 40,
937-945.
Hénault, I. (2015). Zespół Aspergera a seksualność. Od dojrzewania do dorosłości. Gdańsk:
Harmonia Universalis.
Kaczmarek, B. (2012). Cudowne krosna umysłu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2, 217-250.
Kaur, M., Srinivasan, S., Bhat, A. (2018). Comparing motor performance, praxis, coordination,
and interpersonal synchrony between children with and without Autism
Spectrum Disorder (ASD). Research in developmental disabilities, 72, 79-95.
Kojovic, N., Ben Hadid, L., Franchini, M., Schaer, M. (2019). Sensory Processing Issues and
Their Association with Social Difficulties in Children with Autism Spectrum Disorders.
Journal of Clinical Medicine, 1508, (8). DOI: 10.3390/jcm8101508.
Kranowitz, C. (2011). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego - diagnoza
i postępowanie. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Leung, R.C., Vogan, V.M., Powell, T.L., Anagnostou, E., Taylor, M.J. (2016). The role of executive
functions in social impairment in Autism Spectrum Disorder. Child Neuropsychology,
22(3), 336-344.
Lew-Starowicz, Z. (2001). Encyklopedia erotyki. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
Lew-Starowicz, Z. (2006). Kluczowe pojęcia: seks i erotyzm, miłość i związek. W: Z. Lew-
-Starowicz, A. Długołęcka, Edukacja seksualna (s. 11-22). Warszawa: Świat Książki.
Likens, A. (2012). Odnaleźć Kansas. Zespół Aspergera rozszyfrowany. Kraków: Wydawnictwo
eSPe.
Ludlow, A.K., Roberts, H., Gutierrez, R. (2015). Social Anxiety and Response to Touch:
A Preliminary Exploration of Broader Autism Phenotype in Females. Sage Open,
5(2). DOI: 10.1177/2158244015580854.
Maas, V.F. (1998). Uczenie się przez zmysły. Warszawa: WSiP.
Machaj, A., Roszka, M., Stankowska, I. (2010). Ryzykowne zachowania seksualne kobiet
w okresie prokreacyjnym. Nowiny Lekarskie, 79, 1, 22-31.
McChesney, G., Toseeb, U. (2018), Happiness, self‐esteem, and prosociality in children
with and without autism spectrum disorder: Evidence from a UK population cohort
study. Autism Research, 11, 1011-1023.
McDonnell, A., McCreadie, M., Mills, R., Deveau, R., Anker, R., Hayden, J. (2015). The role
of physiological arousal in the management of challenging behaviours in individuals
with autistic spectrum disorders. Research in Developmental Disabilities, 36,
311-322.
Miguel, H.O., Sampaio, A., Martinez-Regueiro, R., Gomez-Guerrero, L., Lopez-Doriga, C.G.,
Gomez, S., Fernandez-Prieto, M. (2017). Touch Processing and Social Behavior in
ASD. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(8), 2425-2433.
Miller, L. (2016). Dzieci w świecie doznań. Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami przetwarzania
sensorycznego? Gdańsk: Harmonia Universalis.
Mogavero, M.C. (2016). Autism, sexual offending and criminal justice system. Journal of
Intellectual Disabilities and Offending Behavior, 7, 116-126.
Muffly, A. (2014). Sensory processing of individuals who have experienced sexual assault.
Ithaca College Theses. Paper 1. Online: https://digitalcommons.ithaca.edu/
ic_theses/1/ (dostęp: 3.10.2019).
Muratori, F., Tonacci, A., Billeci, L., Catalucci, T., Igliozzi, R., Calderoni, S., Narzisi, A. (2017).
Olfactory Processing in Male Children with Autism: Atypical Odor Threshold and
Identification. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(10), 3243-3251.
Nowak, M., Gawęda, A., Janas-Kozik, M. (2010). Fizjologiczny rozwój psychoseksualny
dzieci i młodzieży. Seksuologia Polska, 8(2), 64-70.
Obuchowska, I. (2002). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia
rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 163-201).
Warszawa: PWN.
Ozonoff, S., Dawson, G., McPartland, J. (2015). Wysokofunkcjonujące dzieci ze spektrum
autyzmu. Poradnik dla rodziców. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Prokopiak, A., Parchomiuk, M. (2014). Umysł, ciało, emocje i seksualność osoby z autyzmem.
Społeczeństwo i Rodzina, 38, 10-22.
Przyrowski, Z. (2011). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii.
Warszawa: Empis.
Qualls, L.R., Hartman, K., Paulson, J.F. (2018). Broad Autism Phenotypic Traits and the
Relationship to Sexual Orientation and Sexual Behavior. Journal of Autism and Developmental
Disorders, 48(12), 3974-3983.
Ropar, S., Greenfield, K., Smith, A.D., Carey, M., Newport, R. (2018). Body representation
difficulties in children and adolescents with autism may be due to delayed development
of visuo-tactile temporal binding. Developmental Cognitive Neuroscience, 29,
78-85.
Schmidt, P. (2014). Kaktus na walentynki. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Stevenson, R.A., Toulmin, J.K., Youm, A., Besney, R.M.A., Schulz, S.E., Barense, M.D., Ferber,
S. (2017). Increases in the autistic trait of attention to detail are associated with
decreased multisensory temporal adaptation. Scientific Reports, 7. DOI: 10.1038/
s41598-017-14632-1.
Tavassoli, T., Hoekstra, R.A., Baron-Cohen, S. (2014). The Sensory Perception Quotient
(SPQ): Development and validation of a new sensory questionnaire for adults with
and without autism. Molecular autism, 5, 29. DOI: 10.1186/2040-2392-5-29.
Tullis, C., Zangrillo, A.N. (2013). Sexuality education for adolescents and adults with autism
spectrum disorders. Psychology in Schools, 50, 866-875.
Wahlberg, L., Kennedy, J., Simpson, J. (2003). Impaired sensory-emotional integration in
a violent adolescent sex offender. Journal of child sexual abuse, 12(1), 1-15.
Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów
zajmujących się edukacją i zdrowiem (2010). Lublin: Wydawnictwo Czelej
Sp. z o.o.
World Health Organization (2018). Manual of the International Statistical Classification
of Diseases and Related Health Problems (wyd. 11). Genewa: WHO.
Wojciechowska, A., Gulczyńska, A. (2017). Zachowania seksualne dzieci i młodzieży ze
spektrum autyzmu. Wyniki badań pilotażowych. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki
Specjalnej, 19, 95-114.
Visser, K., Greaves-Lord, K., Tick, N., Verhulst, F.C., Maras, A., van der Veght, E. (2015).
Study protocol: A randomized controlled trial investigating the effects of a psychosexual
investigating training program for adolescents with autism spectrum disorder.
BMC Psychiatry, 15, 207.
Vivanti, G., McCormick, C., Young, G.S., Abucayan, F., Hatt, N., Nadig, A., Ozonoff, S., Rogers,
S.J. (2011). Intact and impaired mechanisms of action understanding in autism.
Developmental Psychology, 47(3), 841-856.
Zhong, S., Pinto, J.M., Wroblewski, K.E., McClintock, M.K. (2018). Sensory Dysfunction
and Sexuality in the U.S. Population of Older Adults. The Journal of Sexual Medicine,
15(4), 502-509.
Pobrania
Opublikowane
2019-12-01
Jak cytować
Czapla, K., & Krzysztofik, K. (2019). Seksualność a przebieg procesów integracji sensorycznej u młodych osób z ASD – wzajemne relacje i implikacje praktyczne. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 12, 200–217. https://doi.org/10.24917/20845596.12.10
Numer
Dział
Artykuły
