Psychiatria środowiskowa w opinii studentów kierunków medycznych i psychologii
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845596.11.9Słowa kluczowe:
psychiatria środowiskowa, lokalna społeczność, edukacja medycznaAbstrakt
Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022 poszerza zakres lecznictwa środowiskowego, co wymaga wprowadzenia zmian w zakresie programów edukacyjnych uczelni wyższych w Polsce dotyczących funkcjonowania oraz rozwoju działań zgodnych z modelem środowiskowym. Celem przeprowadzonego badania było uzyskanie opinii studentów kierunków medycznych na temat psychiatrii środowiskowej. W badaniu wzięło udział 171 studentów kierunków medycznych (lekarski, pielęgniarstwo itd.) i psychologii z różnych miast Polski. W opinii badanych model leczenia środowiskowego stanowi właściwą alternatywę dla tradycyjnego leczenia psychiatrycznego, choć nie wszyscy badani potrafią ten model trafnie zdefiniować oraz postulują włączenie treści związanych z opieką środowiskową w zakres kształcenia akademickiego lub poszerzenie jego obecnego zakresu, ze szczególnym uwzględnieniem szkolenia praktycznego.Bibliografia
Abed, R., & Teodorczuk, A. (2015). Danger ahead: challenges in undergraduate psychiatry
teaching and implications for community psychiatry. The British Journal of Psychiatry,
206, 89-90.
Aleksandrowicz, J. (1972). W poszukiwaniu definicji zdrowia. Studia Filozoficzne, 9, 19-
21.
Carpenter-Song, E. (2015). „I always viewed this as the real psychiatry”: provider perspectives
on community psychiatry as a career of first choice. Community Mental
Health Journal, 51(3), 258-266.
Cechnicki, A. (2009). W stronę psychoterapeutycznie zorientowanej psychiatrii środowiskowej
- 30 lat doświadczeń krakowskich. Psychoterapia, 3(150), 43-55.
Cechnicki, A. (2015). Rehabilitacja psychiatryczna. Online: https://rehabilitacja.mp.pl/
rehabilitacja-medyczna/118503,rehabilitacja-psychiatryczna (dostęp: 11.02.2018).
Cechnicki, A., Liberadzka, A. (2015). Umacnianie i zdrowienie. Dać nadzieję. Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Christensen, R.C. (2005). Community psychiatry and medical student education. Psychiatric
Services, 56(5), 608-609.
Ciałkowska, M., Adamowski, T., Kiejna, A. (2009). Rehabilitacja psychiatryczna w Polsce.
Przegląd piśmiennictwa polskiego 1990-2007. Psychiatria Polska, 43(3), 313-322.
Claytor, A. (1993). A changing faith?: a history of developments in radical critiques of psychiatry
since the 1960’s (Doctoral dissertation, University of Sheffield).
Cohen, N.L., McQuistion, H., & Albert, G. (1998). Training in community psychiatry: new
opportunities. Psychiatric Quarterly, 69,107-116.
Drake, R.E., Szmukler, G., Mueser, K.T.,& Thornicroft, G. (2011). Introduction to community
mental health care. In G. Thornicroft, G. Szmukler, & K.T. Mueser (Eds.), Oxford
Textbook of Community Mental Health (pp. 3-6).Oxford, UK: Oxford University
Press.
Heszen-Niejodek, I., Sęk, H. (1997). Psychologia Zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Heszen, I., Sęk, H. (2007). Narodziny i rozwój psychologii zdrowia. W: I. Heszen, H. Sęk
(red.), Psychologia zdrowia (s. 19-35). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jankowski, K. (1994). Od psychiatrii biologicznej do humanistycznej - dwadzieścia lat później.
Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & CO.
Kępiński, A. (1972/2001). Schizofrenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kępiński, A. (1973/2002). Psychopatologia nerwic. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kłapciński, M.M., Rymaszewska, J. (2015). Podejście terapeutyczne oparte na Otwartym
Dialogu-o fenomenie skandynawskiej psychiatrii. Psychiatria Polska, 49(6), 1179-
1190.
Kretzmann, J. & J. McKnight. (1993). Building Communities From the Inside Out. Chicago,
IL: ACTA Publications.
Lamb, H.R. & Bacharach, L.L. (2001). Some perspectives on deinstitutionalization. Psychiatric
Services, 52, 1039-1045.
Łazowski, J. (1995). Paradygmaty współczesnej medycyny. Sztuka leczenia, 1(1), 23-28.
McClelland, D.C. (1985). Human Motivation. New York: Cambridge University Press.
McQuistion, H.L., Sowers, W., Ranz, J.M., & Feldman, J.M. (2012). The Present and Future
of Community Psychiatry: An Introduction. In H. L. McQuistion, W. E. Sowers, J.M.
Ranz, & J.M. Feldman (Eds.), Handbook of Community Psychiatry (pp. 3-10). New
York: Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
Centrum Kształcenia Medycznego Podyplomowego, CKMP. (2018). Program szkolenia
specjalizacyjnego w dziedzinie Psychologii Klinicznej. Program podstawowy dla osób
posiadających tytuł magistra uzyskany na kierunku studiów w zakresie psychologii.
Warszawa.
Ranz, J.M., Deakins, S.M., LeMelle, S.M., Rosenheck, S.D., & Kellermann, S.L. (2008). Public-
academic partnerships: core elements of a public psychiatry fellowship. Psychiatric
Services, 59(7), 718-720.
Reardon, C., Factor, R., Brenner, C., Singh, P., & Spurgeon, J. (2013). Community Psychiatry
Tracks for Residents: A Review of Four Programs. Community mental health
journal, 50(1), 10-16.
Romero, M., Munir, F., & Runnels, P. (2015). Integrating a college mental health track into
a public psychiatry fellowship. Academic Psychiatry, 39(5), 555-557.
Rosen, A. (2006). The community psychiatrist of the future. Current Opinion in Psychiatry,
19, 380-408.
Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy
i lekarzy dentystów, [Dz.U. 2013 nr 0, poz. 26].
Sawicka, M. (2016). Leczenie środowiskowe w psychiatrii, praca z rodziną i psychoedukacja.
W: M. Jarema (red.), Psychiatria (s. 611-638). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie
PZWL.
Shtasel, D., Viron, M., & Freudenreich, O. (2012). Community Psychiatry: What Should
Future Psychiatrists Learn? Harvard Review of Psychiatry, 20(6), 218-323.
Sowers, W. (2005). Transforming Systems of Care: The American Association of Community
Psychiatrists Guidelines for Recovery Oriented Services. Community Mental
Health Journal, 41(6), 757-774.
Steiner, J.L., Giggie, M.A., Koh, S., Mangurian, C., & Ranz, J.M. (2014). The evolution of public
psychiatry fellowships. Academic Psychiatry, 38(6), 685-689.
Szawarski, Z. (2005). Mądrość i sztuka leczenia. Gdańsk: Słowo / Obraz Terytoria.
Szmukler, G., & Thornicroft, G. (2001). What is community psychiatry? In: G. Thornicroft,
& G. Szmukler (Eds.), Textbook of Community Psychiatry (pp. 1-13). Oxford, UK:
Oxford University Press.
Ujhely, G.B. (1969). The nurse in community psychiatry. AJN The American Journal
of Nursing, 69(5), 1001-1005.
Uniwersytet Jagielloński - Colegium Mediucum. Wydział Lekarski (2018). Plan studiów
na kierunku lekarskim. Studia stacjonarne i niestacjonarne I-VI rok, rok akademicki
2018/2019. Online:https://wl.cm.uj.edu.pl/cm/uploads/2018/09/PLAN-STUDI%
C3%93W_LEK_2018_2019.pdf (dostęp: 12.12.2018).
Uniwersytet Jagielloński. Instytut Psychologii (2018). Katalog kursów na rok
akademicki 2018/2019.Online: https://psychologia.uj.edu.pl/documents/
110813215/136566814/katalog-2018-2019+KOREKTA+1f+2.pdf/ca4ad-
194-d03b-4d4e-8d42-e08a8a92ae64 (dostęp: 12.12.2018).
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu. Wydział Lekarski (2018).Spis wykładów, ćwiczeń
i seminariów w roku akademickim 2018/2019 zatwierdzony Uchwałą Rady
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Online: https://
www.lekarski.umed.wroc.pl/sites/default/files/struktura/lekarski/dziekanat/1__
Spis_wykladow_cwiczen_i_seminariow_w_roku_akademickim_2018_2019_rotated.
pdf (dostęp: 14.12.2018).
Ustawa z dnia 8 lutego 2017 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego
na lata 2017-2022, [Dz.U. 2017, poz. 458].
Wciórka, J. (2000). Psychiatria środowiskowa: idea, system, metoda i tło. Postępy Psychiatrii
i Neurologii, 9, 319-337.
Wciórka, J. (Ed.). (2014). Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce: wyzwania, plany, bariery,
dobre praktyki: raport RPO. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Załuska, M. (2006). Środowiskowy model leczenia psychiatrycznego a zmiany w strukturze
lecznictwa w ostatnich latach w Polsce. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 15(4),
285-276.
Załącznik 1.
Tekst wykorzystany w ankiecie
Psychiatria środowiskowa to system leczenia i rehabilitacji osób cierpiących
na zaburzenia psychiczne w warunkach pozaszpitalnych, czyli w domu
lub na Oddziałach Dziennych. Jest działaniem interdyscyplinarnym, które
integruje różne środowiska społeczne (rodzinne i zawodowe) oraz władze
samorządowe. Terapia środowiskowa obejmuje różne formy terapii i pracy
grupowej, dostępność do całodobowego poradnictwa psychiatrycznego
i psychologicznego oraz psychoedukację (nie tylko pacjenta na temat siebie,
swojej choroby i sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych,
ale także jego rodziny czy pracodawców).
Celem Zespołu Środowiskowego (psychiatra, psycholog, pielęgniarka,
pracownik socjalny, psychoterapeuta) oraz lokalnej wspólnoty (społeczność
rodzinna i zawodowa) jest towarzyszenie pacjentowi w procesie zdrowienia
oraz wspieranie w czasie aktywizacji zawodowej. Działania obejmują również
przeciwdziałanie stygmatyzacji osób leczonych psychiatrycznie. Usługi
leczenia środowiskowego są kontraktowane przez NFZ, czyli bezpłatne
i każdy może z nich skorzystać.
teaching and implications for community psychiatry. The British Journal of Psychiatry,
206, 89-90.
Aleksandrowicz, J. (1972). W poszukiwaniu definicji zdrowia. Studia Filozoficzne, 9, 19-
21.
Carpenter-Song, E. (2015). „I always viewed this as the real psychiatry”: provider perspectives
on community psychiatry as a career of first choice. Community Mental
Health Journal, 51(3), 258-266.
Cechnicki, A. (2009). W stronę psychoterapeutycznie zorientowanej psychiatrii środowiskowej
- 30 lat doświadczeń krakowskich. Psychoterapia, 3(150), 43-55.
Cechnicki, A. (2015). Rehabilitacja psychiatryczna. Online: https://rehabilitacja.mp.pl/
rehabilitacja-medyczna/118503,rehabilitacja-psychiatryczna (dostęp: 11.02.2018).
Cechnicki, A., Liberadzka, A. (2015). Umacnianie i zdrowienie. Dać nadzieję. Kraków: Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Christensen, R.C. (2005). Community psychiatry and medical student education. Psychiatric
Services, 56(5), 608-609.
Ciałkowska, M., Adamowski, T., Kiejna, A. (2009). Rehabilitacja psychiatryczna w Polsce.
Przegląd piśmiennictwa polskiego 1990-2007. Psychiatria Polska, 43(3), 313-322.
Claytor, A. (1993). A changing faith?: a history of developments in radical critiques of psychiatry
since the 1960’s (Doctoral dissertation, University of Sheffield).
Cohen, N.L., McQuistion, H., & Albert, G. (1998). Training in community psychiatry: new
opportunities. Psychiatric Quarterly, 69,107-116.
Drake, R.E., Szmukler, G., Mueser, K.T.,& Thornicroft, G. (2011). Introduction to community
mental health care. In G. Thornicroft, G. Szmukler, & K.T. Mueser (Eds.), Oxford
Textbook of Community Mental Health (pp. 3-6).Oxford, UK: Oxford University
Press.
Heszen-Niejodek, I., Sęk, H. (1997). Psychologia Zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Heszen, I., Sęk, H. (2007). Narodziny i rozwój psychologii zdrowia. W: I. Heszen, H. Sęk
(red.), Psychologia zdrowia (s. 19-35). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jankowski, K. (1994). Od psychiatrii biologicznej do humanistycznej - dwadzieścia lat później.
Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & CO.
Kępiński, A. (1972/2001). Schizofrenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kępiński, A. (1973/2002). Psychopatologia nerwic. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kłapciński, M.M., Rymaszewska, J. (2015). Podejście terapeutyczne oparte na Otwartym
Dialogu-o fenomenie skandynawskiej psychiatrii. Psychiatria Polska, 49(6), 1179-
1190.
Kretzmann, J. & J. McKnight. (1993). Building Communities From the Inside Out. Chicago,
IL: ACTA Publications.
Lamb, H.R. & Bacharach, L.L. (2001). Some perspectives on deinstitutionalization. Psychiatric
Services, 52, 1039-1045.
Łazowski, J. (1995). Paradygmaty współczesnej medycyny. Sztuka leczenia, 1(1), 23-28.
McClelland, D.C. (1985). Human Motivation. New York: Cambridge University Press.
McQuistion, H.L., Sowers, W., Ranz, J.M., & Feldman, J.M. (2012). The Present and Future
of Community Psychiatry: An Introduction. In H. L. McQuistion, W. E. Sowers, J.M.
Ranz, & J.M. Feldman (Eds.), Handbook of Community Psychiatry (pp. 3-10). New
York: Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
Centrum Kształcenia Medycznego Podyplomowego, CKMP. (2018). Program szkolenia
specjalizacyjnego w dziedzinie Psychologii Klinicznej. Program podstawowy dla osób
posiadających tytuł magistra uzyskany na kierunku studiów w zakresie psychologii.
Warszawa.
Ranz, J.M., Deakins, S.M., LeMelle, S.M., Rosenheck, S.D., & Kellermann, S.L. (2008). Public-
academic partnerships: core elements of a public psychiatry fellowship. Psychiatric
Services, 59(7), 718-720.
Reardon, C., Factor, R., Brenner, C., Singh, P., & Spurgeon, J. (2013). Community Psychiatry
Tracks for Residents: A Review of Four Programs. Community mental health
journal, 50(1), 10-16.
Romero, M., Munir, F., & Runnels, P. (2015). Integrating a college mental health track into
a public psychiatry fellowship. Academic Psychiatry, 39(5), 555-557.
Rosen, A. (2006). The community psychiatrist of the future. Current Opinion in Psychiatry,
19, 380-408.
Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy
i lekarzy dentystów, [Dz.U. 2013 nr 0, poz. 26].
Sawicka, M. (2016). Leczenie środowiskowe w psychiatrii, praca z rodziną i psychoedukacja.
W: M. Jarema (red.), Psychiatria (s. 611-638). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie
PZWL.
Shtasel, D., Viron, M., & Freudenreich, O. (2012). Community Psychiatry: What Should
Future Psychiatrists Learn? Harvard Review of Psychiatry, 20(6), 218-323.
Sowers, W. (2005). Transforming Systems of Care: The American Association of Community
Psychiatrists Guidelines for Recovery Oriented Services. Community Mental
Health Journal, 41(6), 757-774.
Steiner, J.L., Giggie, M.A., Koh, S., Mangurian, C., & Ranz, J.M. (2014). The evolution of public
psychiatry fellowships. Academic Psychiatry, 38(6), 685-689.
Szawarski, Z. (2005). Mądrość i sztuka leczenia. Gdańsk: Słowo / Obraz Terytoria.
Szmukler, G., & Thornicroft, G. (2001). What is community psychiatry? In: G. Thornicroft,
& G. Szmukler (Eds.), Textbook of Community Psychiatry (pp. 1-13). Oxford, UK:
Oxford University Press.
Ujhely, G.B. (1969). The nurse in community psychiatry. AJN The American Journal
of Nursing, 69(5), 1001-1005.
Uniwersytet Jagielloński - Colegium Mediucum. Wydział Lekarski (2018). Plan studiów
na kierunku lekarskim. Studia stacjonarne i niestacjonarne I-VI rok, rok akademicki
2018/2019. Online:https://wl.cm.uj.edu.pl/cm/uploads/2018/09/PLAN-STUDI%
C3%93W_LEK_2018_2019.pdf (dostęp: 12.12.2018).
Uniwersytet Jagielloński. Instytut Psychologii (2018). Katalog kursów na rok
akademicki 2018/2019.Online: https://psychologia.uj.edu.pl/documents/
110813215/136566814/katalog-2018-2019+KOREKTA+1f+2.pdf/ca4ad-
194-d03b-4d4e-8d42-e08a8a92ae64 (dostęp: 12.12.2018).
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu. Wydział Lekarski (2018).Spis wykładów, ćwiczeń
i seminariów w roku akademickim 2018/2019 zatwierdzony Uchwałą Rady
Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu. Online: https://
www.lekarski.umed.wroc.pl/sites/default/files/struktura/lekarski/dziekanat/1__
Spis_wykladow_cwiczen_i_seminariow_w_roku_akademickim_2018_2019_rotated.
pdf (dostęp: 14.12.2018).
Ustawa z dnia 8 lutego 2017 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego
na lata 2017-2022, [Dz.U. 2017, poz. 458].
Wciórka, J. (2000). Psychiatria środowiskowa: idea, system, metoda i tło. Postępy Psychiatrii
i Neurologii, 9, 319-337.
Wciórka, J. (Ed.). (2014). Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce: wyzwania, plany, bariery,
dobre praktyki: raport RPO. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Załuska, M. (2006). Środowiskowy model leczenia psychiatrycznego a zmiany w strukturze
lecznictwa w ostatnich latach w Polsce. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 15(4),
285-276.
Załącznik 1.
Tekst wykorzystany w ankiecie
Psychiatria środowiskowa to system leczenia i rehabilitacji osób cierpiących
na zaburzenia psychiczne w warunkach pozaszpitalnych, czyli w domu
lub na Oddziałach Dziennych. Jest działaniem interdyscyplinarnym, które
integruje różne środowiska społeczne (rodzinne i zawodowe) oraz władze
samorządowe. Terapia środowiskowa obejmuje różne formy terapii i pracy
grupowej, dostępność do całodobowego poradnictwa psychiatrycznego
i psychologicznego oraz psychoedukację (nie tylko pacjenta na temat siebie,
swojej choroby i sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych,
ale także jego rodziny czy pracodawców).
Celem Zespołu Środowiskowego (psychiatra, psycholog, pielęgniarka,
pracownik socjalny, psychoterapeuta) oraz lokalnej wspólnoty (społeczność
rodzinna i zawodowa) jest towarzyszenie pacjentowi w procesie zdrowienia
oraz wspieranie w czasie aktywizacji zawodowej. Działania obejmują również
przeciwdziałanie stygmatyzacji osób leczonych psychiatrycznie. Usługi
leczenia środowiskowego są kontraktowane przez NFZ, czyli bezpłatne
i każdy może z nich skorzystać.
Pobrania
Opublikowane
2018-12-01
Jak cytować
Wielgus, B., & Morawski, J. (2018). Psychiatria środowiskowa w opinii studentów kierunków medycznych i psychologii. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 11, 135–149. https://doi.org/10.24917/20845596.11.9
Numer
Dział
Artykuły
