Doświadczenia edukacyjne a rozwój moralny młodzieży. Uzasadnienie potrzeby badań nad relacją pomiędzy nauczaniem etyki w szkołach a stymulacją rozwoju społeczno-moralnego młodzieży
Słowa kluczowe:
etyka, moralność, rozwój, dyskusja dylematów moralnych, KMDD, adolescencja, tożsamośćAbstrakt
Nauczanie etyki w szkole stanowi ważne narzędzie wspierania rozwoju społeczno-moralnego młodzieży. Etyka jest jedną z niewielu lekcji, podczas których promuje się autonomię i podmiotowość jednostki, a tym samym kształtuje osobowość młodego człowieka. Tylko podczas lekcji etyki dyskutuje się dylematy moralne, co stanowi ważne narzędzie stymulacji rozwoju poznawczego i społecznego (Kohlberg, 1984). Udział w dyskusjach i wymagania różnorodnych poglądów, wspiera także wybór stylu przetwarzania informacji o tożsamości, a w końcu pokazuje się wagę postawy demokratycznej, otwartej i tolerancyjnej, co jest swoistym wstępem do partycypacji w społeczeństwie obywatelskim. Zadaniem nauczania etyki w szkołach jest, więc przede wszystkim wsparcie młodzieży w trudnym czasie kształtowania tożsamości poprzez kreowanie stymulujących doświadczeń edukacyjnych w ramach nauczania etyki. Artykuł ma na celu uzasadnienie konieczności eksploracji tego zagadnienia od strony naukowo-badawczej, w celu ukazania faktycznej wagi zajęć z zakresu etyki dla rozwoju adolescentów.Bibliografia
Armon, C. i Dawson, T. (1997). Development trajectories in moral reasoning across the life span. Journal of Moral Education, 26, 433-454.
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: conceptualization and measurement. Journal of Adolescent Research, 4, 267-281.
Berzonsky, M. D. (1994). Self-identity: The relationship between process and content. Journal of Research in Personality, 28, 453-460.
Blatt, M. M. i Kohlberg, L. (1975). The Effects of Classroom Moral Discussion upon Children’s Level of Moral Judgment. Journal of Moral Education, 4(2), 129-161.
Cieciuch, J. (2013). Pomiar wartości w zmodyfikowanym modelu Shaloma Schwartza. Psychologia Społeczna, 8,1(24), 22-41.
Colby, A., Kohlberg, L., Gibbs, J. i Lieberman, M. (1983). A longitudinal Study of Moral Judgment, Monographs of Society for Research in Child Development, 48(1-2), 1-107.
Czyżowska, D. (1993). Sprawiedliwościowa koncepcja moralności a różnice w rozumowaniu moralnym kobiet i mężczyzn. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(4), 39-50.
Czyżowska, D., Niemczyński, A. i Kmieć, E. (1993). Formy rozumowania moralnego Polaków w świetle danych z badania metodą Lawrence’a Kohlberga. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(2), 19-37.
Czyżowska, D. (2003). Doświadczenie a rozwój moralny jednostki. W: K. Krzyżewski (red.), Doświadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyróżniona postać pamięci(s. 199-208). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czyżowska, D. (2007). Kształtowanie się tożsamości a sposób rozważania dylematów społeczno-moralnych przez młodzież. Psychologia Rozwojowa, 12(3), 61-72.
Czyżowska, D. (2012). Sprawiedliwość i troska. O sposobach rozwiązywania dylematów moralnych przez kobiety i mężczyzn. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czyżowska, D. (2013). O związkach między rozwojem poznawczym i rozumowaniem moralnym. Argument. Biannual Philospohical Journal, 3(1), 27-35.
Dewey, J. (1963). Experience and Education. New York: Touchstone.
Erikson, E. H. (2000). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Erikson, E. H. (2012). Dopełniony cykl życia. Gliwice: Wydawnictwo HELION.
Gała, A. E. (1992). Uwarunkowania wychowawcze dojrzałej moralności. Lublin - Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Lew”.
Gilligan, C. (1980). The effects of social institutions on the moral development of children and adolescents. Bulettin of the Menninger Clinic, 44(5), 498-522.
Higgins, A. (1991). The Just Community Approach to Moral Education: Evolution of the Idea and Recent Findings. W: W. M. Kurtines i J. Gewirtz (red.), Handbook of Moral Behavior and Development (s. 111-141). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
King, P. M. i Mayhew, M. J. (2002). Moral Judgement Development in Higher Education: Insights From the Defining Issues Test. Journal of Moral Education, 31(3), 247-270.
Kohlberg, L. (1981). Essays on Moral Development, Volume One: The Philosophy of Moral Development. San Francisco: Harper and Row Publishers.
Kohlberg, L. (1984). Essays on Moral Development, Volume Two: The Psychology of Moral Development. San Francisco: Harper and Row Publishers.
Kohlberg, L. i Kramer, R. (1969). Continuities and discontinuities in childhood and adult moral development. Human Development, 12, 93-120.
Kohlberg, L. i Meyer, R. (1990). Rozwój jako cel wychowania. Toruń: Centrum Doskonalenia Nauczycieli.
Krebs, D. L. i Denton, K. (2005). Toward a more pragmatic approach to morality: A critical evaluation of Kohlberg’s model. Psychological Review, 112, 629-649.
Lind, G. (2003). Moral ist lehrbar. Handbuch zur Theorie und Praxis moralischer und demokratischer Bildung. München: Oldenbourg Verlag.
Lipiec, J. (1992). W przestrzeni wartości: studia z ontologii wartości. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lipiec, J. (2001). Świat wartości: wprowadzenie do aksjologii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łobocki, M. (2002). Wychowanie moralne w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Maslow, A. H. (1968). Toward a Psychology of Being. New York: D. Van Nostrand Company.
Mead, G. H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo, przeł. Z. Wolińska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Muszyński, H. (1983). Rozwój moralny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Niemczyński, A. (1980). Modele indywidualnego rozwoju człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Niemczyński, A. (1994). O autonomii rozwoju. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1, 24-38.
Niemczyński, A. (2011). Użyteczność wiedzy o rozwoju społeczno-moralnym. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 364-378). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nowak, E., Cern, K. M. (2008). Ethos w życiu publicznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2011). Dorastanie. W: J. Trempała, (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 259-286). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleś, P. (1989). Wartościowanie a osobowość: Psychologiczne badania empiryczne. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oleś, P. (2002). Z badań nad wartościami i wartościowaniem: niektóre kwestie metodologiczne. Roczniki Psychologiczne, 5, 53-75.
Oser, F. (1991). Professional morality: a discourse approach (the case of the teaching profession). W: W. Kurtines i J. Gewirtz (red.), Handbook of moral behavior and development. Volume 2: Research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Peck, R. F. i Havighurst, R. J. (1960). The Psychology of Character Development. New York: Wiley.
Perikh, B. (1980). Development of Moral Judgment and its Relation to Family Environmental Factors in Indian and American Families. Child Development, 51, 1030-1039.
Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piaget, J. (2005). Mowa i myślenie dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piaget, J. (2006). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pietrasiński, Z. (1988). Rozwój z perspektywy jego podmiotu. W: M. Tyszkowa (red.), Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne (s. 80-119). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pietrzak, E., Szczepanik, R. i Zaorski-Sikora, Ł. (2011). Aksjologia życia publicznego. Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
Piotrowska, A. (1994). Pomiar inteligencji społecznej w psychologii osobowości i psychologii społecznej. Psychologia Wychowawcza, 37(2), 158-170.
Pourkos, M., Niemczyński, A. (1988). Rozwój moralny człowieka. Oświata i Wychowanie, 7, 38-45.
Przetacznik-Gierowska, M. (1993). Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży a psychologia rozwoju człowieka. Przełom czy kontynuacja? Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(1), 3-20.
Reimer, B. (1989). A Philosophy of Music Education (second edition). Englewood Cliffs, Pren-tice-Hall.
Rest, J. R. (1984). The major components of morality. W: W. M. Kurtines i J. L. Gerwitz (red.), Morality, moral behavior, and moral development (s. 24-38). New York: Wiley.
Rest, J. R. (1994). Background: Theory and research. W: J. R. Rest i D. Narvaez (red.), Moral development in the professions: Psychology and applied ethics (s. 1-26). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
Schlaefli, A., Rest, J. R. i Thoma, S. J. (1985). Does Moral Education Improve Moral Judgment? A Meta-Analysis of Intervention Studies Using the Defining Issues Test, Review of Educational Research, 55(3), 319-352.
Selman, R. (1976). Social Cognitive Understanding. W: T. Lickona (red.), Moral Development and Behavior: Theory, Research and Social Issues (s. 299-317). Holt, NY: Rinehart and Winston.
Senejko, A. (2010). Obrona psychologiczna jako narzędzie rozwoju. Na przykładzie adolescencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Simon, S., Howe, L. i Kirschenbaum, H. (1972). Values Clarification. New York: Hart.
Stypułkowska, J. (2004), Rozwój moralny. W: J. Stypułkowska (red.), Problemy rozwoju i wychowania (s. 139-148). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe MEDIUM.
Szopka, M. i Bardziński, F. (2011). Konstanz Method of Dilemma Discussion (KMDD) by Prof. Georg Lind. Ethics in Progress Quarterly, 2(2), 141-150.
Trempała, J. i Czyżowska, D. (2002). Rozwój moralny. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka, t. 3, Rozwój funkcji psychicznych (s. 106-130). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turiel, E. (1966). An experimental test of the sequentiality of developmental stages in the child’s moral judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 3(6), 611-618.
Tyszkowa, M. (2010). Rozwój jednostki w cyklu życia: teoria i metodologia badań. Poznań: PTPN.
Weber, B. (2009). Community of inquiry: filozofowanie z dziećmi jako nauka zachowań demokratycznych. W: K. M. Cern, P. W. Juchacz i E. Nowak (red.), Edukacja demokratyczna (s. 77-99). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Westheimer, J. i Kahne J. (2003). What kind of citizen? Political choices and educational goals. Campus Compact Reader, Winter, 1-12.
Berzonsky, M. D. (1989). Identity style: conceptualization and measurement. Journal of Adolescent Research, 4, 267-281.
Berzonsky, M. D. (1994). Self-identity: The relationship between process and content. Journal of Research in Personality, 28, 453-460.
Blatt, M. M. i Kohlberg, L. (1975). The Effects of Classroom Moral Discussion upon Children’s Level of Moral Judgment. Journal of Moral Education, 4(2), 129-161.
Cieciuch, J. (2013). Pomiar wartości w zmodyfikowanym modelu Shaloma Schwartza. Psychologia Społeczna, 8,1(24), 22-41.
Colby, A., Kohlberg, L., Gibbs, J. i Lieberman, M. (1983). A longitudinal Study of Moral Judgment, Monographs of Society for Research in Child Development, 48(1-2), 1-107.
Czyżowska, D. (1993). Sprawiedliwościowa koncepcja moralności a różnice w rozumowaniu moralnym kobiet i mężczyzn. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(4), 39-50.
Czyżowska, D., Niemczyński, A. i Kmieć, E. (1993). Formy rozumowania moralnego Polaków w świetle danych z badania metodą Lawrence’a Kohlberga. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(2), 19-37.
Czyżowska, D. (2003). Doświadczenie a rozwój moralny jednostki. W: K. Krzyżewski (red.), Doświadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyróżniona postać pamięci(s. 199-208). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czyżowska, D. (2007). Kształtowanie się tożsamości a sposób rozważania dylematów społeczno-moralnych przez młodzież. Psychologia Rozwojowa, 12(3), 61-72.
Czyżowska, D. (2012). Sprawiedliwość i troska. O sposobach rozwiązywania dylematów moralnych przez kobiety i mężczyzn. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Czyżowska, D. (2013). O związkach między rozwojem poznawczym i rozumowaniem moralnym. Argument. Biannual Philospohical Journal, 3(1), 27-35.
Dewey, J. (1963). Experience and Education. New York: Touchstone.
Erikson, E. H. (2000). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Erikson, E. H. (2012). Dopełniony cykl życia. Gliwice: Wydawnictwo HELION.
Gała, A. E. (1992). Uwarunkowania wychowawcze dojrzałej moralności. Lublin - Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Lew”.
Gilligan, C. (1980). The effects of social institutions on the moral development of children and adolescents. Bulettin of the Menninger Clinic, 44(5), 498-522.
Higgins, A. (1991). The Just Community Approach to Moral Education: Evolution of the Idea and Recent Findings. W: W. M. Kurtines i J. Gewirtz (red.), Handbook of Moral Behavior and Development (s. 111-141). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
King, P. M. i Mayhew, M. J. (2002). Moral Judgement Development in Higher Education: Insights From the Defining Issues Test. Journal of Moral Education, 31(3), 247-270.
Kohlberg, L. (1981). Essays on Moral Development, Volume One: The Philosophy of Moral Development. San Francisco: Harper and Row Publishers.
Kohlberg, L. (1984). Essays on Moral Development, Volume Two: The Psychology of Moral Development. San Francisco: Harper and Row Publishers.
Kohlberg, L. i Kramer, R. (1969). Continuities and discontinuities in childhood and adult moral development. Human Development, 12, 93-120.
Kohlberg, L. i Meyer, R. (1990). Rozwój jako cel wychowania. Toruń: Centrum Doskonalenia Nauczycieli.
Krebs, D. L. i Denton, K. (2005). Toward a more pragmatic approach to morality: A critical evaluation of Kohlberg’s model. Psychological Review, 112, 629-649.
Lind, G. (2003). Moral ist lehrbar. Handbuch zur Theorie und Praxis moralischer und demokratischer Bildung. München: Oldenbourg Verlag.
Lipiec, J. (1992). W przestrzeni wartości: studia z ontologii wartości. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lipiec, J. (2001). Świat wartości: wprowadzenie do aksjologii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łobocki, M. (2002). Wychowanie moralne w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Maslow, A. H. (1968). Toward a Psychology of Being. New York: D. Van Nostrand Company.
Mead, G. H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo, przeł. Z. Wolińska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Muszyński, H. (1983). Rozwój moralny. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Niemczyński, A. (1980). Modele indywidualnego rozwoju człowieka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Niemczyński, A. (1994). O autonomii rozwoju. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1, 24-38.
Niemczyński, A. (2011). Użyteczność wiedzy o rozwoju społeczno-moralnym. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 364-378). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nowak, E., Cern, K. M. (2008). Ethos w życiu publicznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2011). Dorastanie. W: J. Trempała, (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 259-286). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleś, P. (1989). Wartościowanie a osobowość: Psychologiczne badania empiryczne. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Oleś, P. (2002). Z badań nad wartościami i wartościowaniem: niektóre kwestie metodologiczne. Roczniki Psychologiczne, 5, 53-75.
Oser, F. (1991). Professional morality: a discourse approach (the case of the teaching profession). W: W. Kurtines i J. Gewirtz (red.), Handbook of moral behavior and development. Volume 2: Research. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Peck, R. F. i Havighurst, R. J. (1960). The Psychology of Character Development. New York: Wiley.
Perikh, B. (1980). Development of Moral Judgment and its Relation to Family Environmental Factors in Indian and American Families. Child Development, 51, 1030-1039.
Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piaget, J. (2005). Mowa i myślenie dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Piaget, J. (2006). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pietrasiński, Z. (1988). Rozwój z perspektywy jego podmiotu. W: M. Tyszkowa (red.), Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne (s. 80-119). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pietrzak, E., Szczepanik, R. i Zaorski-Sikora, Ł. (2011). Aksjologia życia publicznego. Łódź: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.
Piotrowska, A. (1994). Pomiar inteligencji społecznej w psychologii osobowości i psychologii społecznej. Psychologia Wychowawcza, 37(2), 158-170.
Pourkos, M., Niemczyński, A. (1988). Rozwój moralny człowieka. Oświata i Wychowanie, 7, 38-45.
Przetacznik-Gierowska, M. (1993). Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży a psychologia rozwoju człowieka. Przełom czy kontynuacja? Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej, 1(1), 3-20.
Reimer, B. (1989). A Philosophy of Music Education (second edition). Englewood Cliffs, Pren-tice-Hall.
Rest, J. R. (1984). The major components of morality. W: W. M. Kurtines i J. L. Gerwitz (red.), Morality, moral behavior, and moral development (s. 24-38). New York: Wiley.
Rest, J. R. (1994). Background: Theory and research. W: J. R. Rest i D. Narvaez (red.), Moral development in the professions: Psychology and applied ethics (s. 1-26). Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
Schlaefli, A., Rest, J. R. i Thoma, S. J. (1985). Does Moral Education Improve Moral Judgment? A Meta-Analysis of Intervention Studies Using the Defining Issues Test, Review of Educational Research, 55(3), 319-352.
Selman, R. (1976). Social Cognitive Understanding. W: T. Lickona (red.), Moral Development and Behavior: Theory, Research and Social Issues (s. 299-317). Holt, NY: Rinehart and Winston.
Senejko, A. (2010). Obrona psychologiczna jako narzędzie rozwoju. Na przykładzie adolescencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Simon, S., Howe, L. i Kirschenbaum, H. (1972). Values Clarification. New York: Hart.
Stypułkowska, J. (2004), Rozwój moralny. W: J. Stypułkowska (red.), Problemy rozwoju i wychowania (s. 139-148). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe MEDIUM.
Szopka, M. i Bardziński, F. (2011). Konstanz Method of Dilemma Discussion (KMDD) by Prof. Georg Lind. Ethics in Progress Quarterly, 2(2), 141-150.
Trempała, J. i Czyżowska, D. (2002). Rozwój moralny. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka, t. 3, Rozwój funkcji psychicznych (s. 106-130). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turiel, E. (1966). An experimental test of the sequentiality of developmental stages in the child’s moral judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 3(6), 611-618.
Tyszkowa, M. (2010). Rozwój jednostki w cyklu życia: teoria i metodologia badań. Poznań: PTPN.
Weber, B. (2009). Community of inquiry: filozofowanie z dziećmi jako nauka zachowań demokratycznych. W: K. M. Cern, P. W. Juchacz i E. Nowak (red.), Edukacja demokratyczna (s. 77-99). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Westheimer, J. i Kahne J. (2003). What kind of citizen? Political choices and educational goals. Campus Compact Reader, Winter, 1-12.
Pobrania
Opublikowane
2015-12-01
Jak cytować
Steć, M. (2015). Doświadczenia edukacyjne a rozwój moralny młodzieży. Uzasadnienie potrzeby badań nad relacją pomiędzy nauczaniem etyki w szkołach a stymulacją rozwoju społeczno-moralnego młodzieży. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 8(1), 34–50. Pobrano z https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5611
Numer
Dział
Artykuły
