The issue of freedom in two paradigms of psychology: naturalistic and humanistic
Keywords:
freedom, naturalistic paradigm, humanistic paradigm, naturalism, antynaturalismAbstract
Freedom as a subject of academic research in psychology has always been confined to a space regarded as difficult to explore. Since the beginning of psychology as a branch of science the discussion of freedom has been largely absent or fragmented. This is mainly due to the lack of agreement on the most appropriate method of examination of different phenomena. The adoption of a specific repertoire of methodological and philosophical assumptions has ignited interest in the topic and issues of freedom. The history of freedom being present in psychology is an ongoing struggle between different paradigms regarding the nature of this subject and its associated methods of examination.References
Bartosz, B. (1995). Perspektywa hermeneutyczna w psychologii. In M. Straś-Romanowska (Ed.), Na tropach psychologii jako nauki humanistycznej (pp. 50-67). Warszawa-Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bear, J., Kaufman, J. C. & Baumeister, R. F. (2008). Introduction: Psychology and Free Will. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will. New York: Oxford University Press, 3-9.
Bronk, A. (1988). Rozumienie, dzieje, język. Filozoficzna hermeneutyka H. G. Gadamera. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Dilthey, W. (1987). O istocie filozofii. In W. Dilthey, O istocie filozofii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dilthey, W. (2004). Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Dweck, C. S. & Molden, D. C. (2008). Self-Theories: The Construction of Free Will. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 44-66). New York: Oxford University Press.
Frankl, V. E. (1984). Homo patiens. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Gałdowa, A. (2000). Powszechność i wyjątek. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Giorgi, A. (2002). Psychologia jako nauka empiryczna uprawiana z ludzkiej perspektywy. Podejście fenomenologiczne. Białystok: Trans Humana.
Habermas, J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego: Racjonalność działania a racjonalność społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl, E. (1975). Idee I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Klein, P. & Westcott, M. R. (1994). The changing character of phenomenological psychology. Canadian Psychology, 2, 133-158.
Koch, S. (2002). Psychologia wobec pojawiających się koncepcji wiedzy. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii (p. 11-61). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kofta, M. (1991). Poczucie kontroli, złudzenia na temat siebie, a adaptacja psychologiczna. In M. Kofta & K. Szustrowa (Eds.), Złudzenia, które pozwalają żyć (pp. 199-225). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kopińska, V. (2008). Współczesna młodzież wobec problemu wolności. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Kozielecki, J. (1996). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Żak.
Krasnodębski, Z. (1986). Rozumienie ludzkiego zachowania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
MacLeod, R. B. (2002). Fenomenologia. Wyzwanie dla psychologii eksperymentalnej. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mele, A. R. (2008). Psychology and Free Will: A Commentary. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 325-346). New York: Oxford University Press.
Mokrzycki, E. (1975). Metodologiczny dogmat naturalizmu. Studia filozoficzne, 7, 67-81.
Mudyń, K. (1997a). O doświadczaniu wolności i zniewolenia w relacjach interpersonalnych. In K. Mudyń, Zdarza się, że myślimy (pp. 105-119). Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.
Mudyń, K. (2001). Prywatne koncepcje wolności i ich psychologiczne konsekwencje. Referat wygłoszony na 11. Europejskim Sympozjum Somatoterapii.
Mudyń, K. (2004). O sposobach rozumienia osobistej wolności i odpowiedzialności. In P. Piotrowski (Ed.), Przemoc i marginalizacja. Patologie społecznego dyskursu (pp. 15-36). Warszawa: Żak.
Nelicki, A. (1990). Kategoria osoby w koncepcjach Viktora E. Frankla i Gordona W. Allporta. Przegląd Psychologiczny, 1, 77-86.
Niemczyński, A. (1989). Empiryzm a zaangażowanie aksjologiczne psychologii. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 6, 127-131.
Opoczyńska, M. (1996). Możliwości osobowego rozwoju w schizofrenii. Kraków: Dom Wydawnictw Naukowych.
Paszkiewicz, E. (1978). Metodologia czy filozofia? (Uwagi na marginesie metodologicznych niepokojów Józefa Kozieleckiego). Przegląd Psychologiczny, 4, 761-769.
Pink, T. (2007). The Psychology of Freedom. Cambridge: Cambridge University Press.
Popper, C. R. (2002). Logika odkrycia naukowego. Warszawa: Aletheia.
Prusiński, T. (w druku). Fenomenologiczno-kontekstowe podejście do badania wolności w psychologii. Studia Psychologica.
Roediger, H. L., Goode, M. K. & Zaromb, F. M. (2008). Free Will and the Control of Action. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 205-225). New York: Oxford University Press.
Scriven, M. (2002). Poglądy na naturę człowieka. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii (pp. 195-225). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Simonton, D. K. (2008). Willing Creation: The Yin and Yang of the Creative Life. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 296-303). New York: Oxford University Press.
Skinner, B. (1978). Poza wolnością i godnością. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Solomon, R. (2001). In defense of freedom. American Psychologist, 1, 79-80.
Straś-Romanowska, M. (1993). Psychologia sensu jako alternatywa wobec psychologii mechanizmów regulacyjnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 9, 97-107.
Straś-Romanowska, M. (1995). Główne idee teoretyczne i metodologiczne psychologii personalistyczno-egzystencjalnej jako dyscypliny humanistycznej. In M. Straś-Romanowska (Ed.), Na tropach psychologii jako nauki humanistycznej (pp. 15-47). Warszawa-Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Such, J. (1973). Spór naturalizmu z antynaturalizmem o metodę nauk humanistycznych. In J. Such, Wstęp do metodologii ogólnej nauk (pp. 210-234). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Taylor, Ch. (1985). Human agency and lang. Cambridge: Cambridge University Press.
Tolman, E. Ch. (1938). The determiners of behavior at a choice point. The Psychological Review, 45, 1-41.
Tolman, E. Ch. (1995). Zachowanie celowe u zwierząt i ludzi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Trzópek, J. (2003). Problem woli. Między antropologią filozoficzną a psychologią mechanizmów regulacyjnych. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”.
Trzópek, J. (2006). Filozofie psychologii. Naturalistyczne i antynaturalistyczne podstawy psychologii współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Trzópek, J. (2008). Wolność egzystencjalna a psychologiczne rozumienia wolności. Analiza i Egzystencja, 8, 65-83.
Uchnast, Z. (1990). Problem podmiotowości w ujęciu psychologicznym. Przegląd Psychologiczny, 1, 41-57.
Westcott, M. (1988). The Psychology of Human Freedom. New York: Springer-Verlag.
Westcott, M. (1994). Freedom and Civilization: when more is less. Canadian Psychology, 4, 159-166.
Bear, J., Kaufman, J. C. & Baumeister, R. F. (2008). Introduction: Psychology and Free Will. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will. New York: Oxford University Press, 3-9.
Bronk, A. (1988). Rozumienie, dzieje, język. Filozoficzna hermeneutyka H. G. Gadamera. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Dilthey, W. (1987). O istocie filozofii. In W. Dilthey, O istocie filozofii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dilthey, W. (2004). Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Dweck, C. S. & Molden, D. C. (2008). Self-Theories: The Construction of Free Will. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 44-66). New York: Oxford University Press.
Frankl, V. E. (1984). Homo patiens. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Gałdowa, A. (2000). Powszechność i wyjątek. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Giorgi, A. (2002). Psychologia jako nauka empiryczna uprawiana z ludzkiej perspektywy. Podejście fenomenologiczne. Białystok: Trans Humana.
Habermas, J. (1999). Teoria działania komunikacyjnego: Racjonalność działania a racjonalność społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl, E. (1975). Idee I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Klein, P. & Westcott, M. R. (1994). The changing character of phenomenological psychology. Canadian Psychology, 2, 133-158.
Koch, S. (2002). Psychologia wobec pojawiających się koncepcji wiedzy. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii (p. 11-61). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kofta, M. (1991). Poczucie kontroli, złudzenia na temat siebie, a adaptacja psychologiczna. In M. Kofta & K. Szustrowa (Eds.), Złudzenia, które pozwalają żyć (pp. 199-225). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kopińska, V. (2008). Współczesna młodzież wobec problemu wolności. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Kozielecki, J. (1996). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Żak.
Krasnodębski, Z. (1986). Rozumienie ludzkiego zachowania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
MacLeod, R. B. (2002). Fenomenologia. Wyzwanie dla psychologii eksperymentalnej. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mele, A. R. (2008). Psychology and Free Will: A Commentary. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 325-346). New York: Oxford University Press.
Mokrzycki, E. (1975). Metodologiczny dogmat naturalizmu. Studia filozoficzne, 7, 67-81.
Mudyń, K. (1997a). O doświadczaniu wolności i zniewolenia w relacjach interpersonalnych. In K. Mudyń, Zdarza się, że myślimy (pp. 105-119). Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.
Mudyń, K. (2001). Prywatne koncepcje wolności i ich psychologiczne konsekwencje. Referat wygłoszony na 11. Europejskim Sympozjum Somatoterapii.
Mudyń, K. (2004). O sposobach rozumienia osobistej wolności i odpowiedzialności. In P. Piotrowski (Ed.), Przemoc i marginalizacja. Patologie społecznego dyskursu (pp. 15-36). Warszawa: Żak.
Nelicki, A. (1990). Kategoria osoby w koncepcjach Viktora E. Frankla i Gordona W. Allporta. Przegląd Psychologiczny, 1, 77-86.
Niemczyński, A. (1989). Empiryzm a zaangażowanie aksjologiczne psychologii. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 6, 127-131.
Opoczyńska, M. (1996). Możliwości osobowego rozwoju w schizofrenii. Kraków: Dom Wydawnictw Naukowych.
Paszkiewicz, E. (1978). Metodologia czy filozofia? (Uwagi na marginesie metodologicznych niepokojów Józefa Kozieleckiego). Przegląd Psychologiczny, 4, 761-769.
Pink, T. (2007). The Psychology of Freedom. Cambridge: Cambridge University Press.
Popper, C. R. (2002). Logika odkrycia naukowego. Warszawa: Aletheia.
Prusiński, T. (w druku). Fenomenologiczno-kontekstowe podejście do badania wolności w psychologii. Studia Psychologica.
Roediger, H. L., Goode, M. K. & Zaromb, F. M. (2008). Free Will and the Control of Action. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 205-225). New York: Oxford University Press.
Scriven, M. (2002). Poglądy na naturę człowieka. In T. W. Wann (Ed.), Behawioryzm i fenomenologia. Różne ujęcia współczesnej psychologii (pp. 195-225). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Simonton, D. K. (2008). Willing Creation: The Yin and Yang of the Creative Life. In J. Bear, J. C. Kaufman & R. F. Baumeister (Eds.), Are we free? Psychology and Free Will (pp. 296-303). New York: Oxford University Press.
Skinner, B. (1978). Poza wolnością i godnością. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Solomon, R. (2001). In defense of freedom. American Psychologist, 1, 79-80.
Straś-Romanowska, M. (1993). Psychologia sensu jako alternatywa wobec psychologii mechanizmów regulacyjnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 9, 97-107.
Straś-Romanowska, M. (1995). Główne idee teoretyczne i metodologiczne psychologii personalistyczno-egzystencjalnej jako dyscypliny humanistycznej. In M. Straś-Romanowska (Ed.), Na tropach psychologii jako nauki humanistycznej (pp. 15-47). Warszawa-Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Such, J. (1973). Spór naturalizmu z antynaturalizmem o metodę nauk humanistycznych. In J. Such, Wstęp do metodologii ogólnej nauk (pp. 210-234). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Taylor, Ch. (1985). Human agency and lang. Cambridge: Cambridge University Press.
Tolman, E. Ch. (1938). The determiners of behavior at a choice point. The Psychological Review, 45, 1-41.
Tolman, E. Ch. (1995). Zachowanie celowe u zwierząt i ludzi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Trzópek, J. (2003). Problem woli. Między antropologią filozoficzną a psychologią mechanizmów regulacyjnych. Kraków: Towarzystwo Naukowe „Societas Vistulana”.
Trzópek, J. (2006). Filozofie psychologii. Naturalistyczne i antynaturalistyczne podstawy psychologii współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Trzópek, J. (2008). Wolność egzystencjalna a psychologiczne rozumienia wolności. Analiza i Egzystencja, 8, 65-83.
Uchnast, Z. (1990). Problem podmiotowości w ujęciu psychologicznym. Przegląd Psychologiczny, 1, 41-57.
Westcott, M. (1988). The Psychology of Human Freedom. New York: Springer-Verlag.
Westcott, M. (1994). Freedom and Civilization: when more is less. Canadian Psychology, 4, 159-166.
Downloads
Published
2012-12-01
How to Cite
Prusiński, T. (2012). The issue of freedom in two paradigms of psychology: naturalistic and humanistic. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 5(1), 112–127. Retrieved from https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5583
Issue
Section
Articles
