Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka z ASD. Analiza przypadku
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845596.11.12Słowa kluczowe:
zaburzenia ze spektrum autyzmu, wczesna interwencja, wczesne wspomaganie rozwoju, analiza przypadkuAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie efektów podejmowanych działań skoncentrowanych na wspomaganiu rozwoju dzieci z ASD realizowanych w nurcie eklektycznym ukierunkowanym na poszukiwanie technik dostosowanych do indywidualnej osoby i jej problemów. Dzieci (w wieku 5-7 lat) poddane zostały dwuetapowej procedurze diagnostycznej (wstępnej i końcowej) testem PEP-R (Profil Psychoedukacyjny opracowany przez Schoplera). Pomiędzy pomiarami uczestniczyły w rocznym programie wspomagania rozwoju wykorzystującym techniki stymulacji integracji sensorycznej, stymulacji motoryki małej i dogoterapii. Uzyskane wyniki jednostkowe świadczą o efektywności zastosowanych propozycji, lecz nie pozwalają na wyprowadzenie ogólnych konkluzji. Mogą jednak stanowić przesłankę dla prowadzenia szerszego projektu badawczego oraz opracowania indywidualnie projektowanych programów wczesnej interwencji dla dzieci z ASD.Bibliografia
Ayres, A. J. (1989). Sensory Integration and Praxis Tests. Los Angeles: Western Psychological
Services.
Ayres, A. J. (2005). Sensory integration and the child. Los Angeles: Western Psychological
Services.
Baio J., Wiggins L., Christensen D.L., Maenner M.J., Daniels J., Warren Z., Kurzius-Spencer
M., Zahorodny W., Robinson Rosenberg C., White T., Durkin M.S., Imm P., Nikolaou
L., Yeargin-Allsopp M., Lee LC, Harrington R., Lopez M., Fitzgerald R.T., Hewitt A.,
Pettygrove S., Constantino J.N., Vehorn A., Shenouda J., Hall-Lande J., Van Naarden
Braun K., Dowling N.F. (2018). Prevalence of Autism Spectrum Disorder Among
Children Aged 8 Years — Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network,
11 Sites, United States, 2014. MMWR Surveillance Summaries, 67, 6, 1-23.
DOI: http://dx.doi.org/10.15585
Baird, G., Charman, T., Baron-Cohen, S., Cox, A., Swettenham, J., Wheelwright, S., & Drew,
A. (2000). A screening instrument for autismat 18 months of age: a 6-year follow-
upstudy. Journal of the American Academy of Child Adolescent Psychiatry. 39(6),
694-702.
Ball, J. (2016). Autyzm a wczesna interwencja. Rzeczowe pytania, życiowe odpowiedzi.
Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, Universalis
Baranek, G. T., Foster, L. G., & Berkson, G. (1997). Sensory defensiveness in persons with
developmental disabilities. Occupational Therapy Journal of Research, 17, 173-185.
Baranek, G.T., Parham, L.D., & Bodfish, J.W. (2005). Sensory and motor features in autism:
Assessment and intervention. In: F. Volkmar et al. (Eds) (1991). Handbook of
Autism and Pervasive Developmental Disorders (831-857). Hoboken, NJ: John Wiley
& Sons.
Baron-Cohen, S., Allen, J., & Gillberg, C. (1992).Can autism be detected at 18 months?
The needle, the haystack, and the CHAT. British Journal of Psychiatry. 161, 839-843.
Barton, M.L., Dumont-Mathieu, T., & Fein, D. (2012). Screening young children for autism
spectrum disorders in primary practice. Journal of Autism and Developmental Disorders
42(6), 1165-74.1343-5.
Beaudoin, J., Sebire G., Couture M. (2014) Parent Training Interventions for Toddlers
with Autism Spectrum Disorder, Autism Research and Treatment.
Ben-Itzchak, E., & Zachor D.A.(2009). Change in autism classification with early intervention:
predictors and outcomes. Research in Autism Spectrum Disorders, 3(4), 967-
976.
Berry, A., Borgi, M., Francia, N., Alleva, E., & Cirulli F. (2013). Use of Assistance and Therapy
Dogs for Children with Autism Spectrum Disorders: A Critical Review of the Current
Evidence. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 19(2), 73-80.
Bluestone, J. (2015). Materia AUTYZMU. Łączenie wątków w spójna teorię. Warszawa:
Fundacja Rozwiązać Autyzm.
Błeszyński, J. (2005). Terapie wspomagające rozwój osób z autyzmem. Kraków: Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Bobkowicz-Lewartowska L. (2007). Autyzm wczesnodziecięcy - zagadnienia diagnozy
i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Bogdashina, O. (2011). Sensory Perceptual Issues in Autism: Why We Should Listen to
Those Who Experience Them. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia
Psychologica. V, 145-160.
Borkowska, A. (2010). Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera. Gdańsk: Harmonia.
Broadshaw, J., Steiner, A.M., Gengou, V.G., & Koegel, L.K. (2015). Feasibility and effectiveness
of very early intervention for infant sat-risk for autism spectrum disorder: a
systematic review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45, 3, 778-794.
Case-Smith, J., Weaver, L.L., Fristad, M.A. (2014). A systematic review of sensory processing
interventions for children with autism spectrum disorders. Autism, 19(2),
133-148.
Charman, T., & Baron-Cohen, S. (2006). Screening for autism spectrum disorders in populations:
progress, challenges, and questions for future research and practice. In
T. Charman, & W. Stone (Eds.), Social and communication development in autism
spectrum disorders. Early identification, diagnosis and intervention (63-87). New
York: Guilford.
Cieszyńska J., Korendo M. (2007). Wczesna interwencja terapeutyczna. Kraków: Wydawnictwo
Edukacyjne.
Cohen, H., Amerine-Dickens, M., & Smith, T. (2006). Early intensive behavioral treatment:
replication of the UCLA model in a community setting. Journal of Develomental
Behavioral Pediatrics, 27(2), 145-155.
Dawson, G. (2008). Early behavioral intervention, brain plasticity, and the prevention of
autism spectrum disorder. Developmental Psychopathology, 20, 775-803.
Dawson, G., Rogers, S., Munson, J., Smith, M., Winter, J., Greenson, J., Donaldson, A., &
Varley, J. (2010). Randomized, controlled trial of an intervention for toddlers with
autism: the Early Start Denver Model. Pediatrics, 125(1), 17-23. doi: 10.1542/
peds.2009-0958 (dostęp 20.09.2018)
Devescovi, R., Monista, L., Mancini, A., Bin, M., Vellante, V., Carrozzi, M., Colombi, C.
(2016). Early diagnosis and Early Start Denver Model intervention in autism spectrum
disorders delivered in an Italian Public Health System sernice. Neuropsychiatric
Diseas and Treatment, 12, 1379-1384. doi: 10.2147/NDT.S106850
Devlin, S., Leader, G., & Healy, O. (2009). Comparison of behavioral intervention and sensory-
integration therapy in the treatment of self-injurious behavior. Research in Autism
Spectrum Disorders, 3(1), 223-231. doi: 10.1016/j.rasd.2008.06.004
Dietz, C., Swinkels, S., Van Daalen, E., Van Engeland, H., Buitelaar, J. K. (2006). Screening
for autistic spectrum disorder in children aged 14-15 months. II: population
screening with the Early Screening of Autistic Traits Questionnaire (ESAT). Design
and general findings. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36 (6), 713-
722. doi:10.1007/s10803-006-0114-1.
Dillenburger, K., Jordan, J.A., McKerr, L., Devine, P., & Keenan, M. (2013). Awareness and
knowledge of autism and autism interventions: A general population survey. Research
in Autism Spectrum Disorders, 7, 12, 1558-1567.
Dziennik Ustaw, 2013 poz. 1257, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
11 października 2013 roku.
Dzierżanka-Wyszyńska, A. (1972). Rozwój psychomotoryczny małego dziecka. Warszawa:
PZWS.
Eaves, L.C., & Ho, H.H. (2004). The very early identification of autism: outcome to age
4 1/2-5. Journal of Autism Developmental Disorders, 34(4), 367-78.
Fazlıoğlu, Y., & Baran, G. (2008). A sensory integration therapy program on sensory problems
for children with autism. Perceptual and Motor Skills, 106(2), 415-422. doi:
10.2466/pms.106.2.415-422.
Goldstein, H. (2000). Commentary: Interventionists to facilitate auditory, visual, and motor
integration: ‘Show me the data.’ Journal of Autism and Developmental Disorders,
20, 423-425.
Goździewska, K (2009). Dogoterapia jako element kompleksowej rehabilitacji dzieci
z autyzmem. Dziecko Autystyczne, 9, 16-22.
Grandin, T. (2016). Mózg autystyczny. Podróż w głąb niezwykłych umysłów. Kraków:
Copernicus Center Press.
Hines, L.M. (2003). Historical perspectives on the human-animal bond. American Behavioral
Scientist, 47(7), 9-16.
Iarocci, G., & McDonald, J. (2006). Sensory integration and the perceptual experience of
persons with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, (1) 77-90.
Jalongo, M.R., Astorino, T., & Bomboy, N. (2004). Canine visitors: The influence of therapy
dogs on young children’s learning and well-being in classrooms and hospitals. Early
Childhood Education Journal, 32(1), 9-16.
Karol, J. (2007). Applying a traditional individual psychotherapy model to equine facilitated
psychotherapy (EFP): Theory and method. Clinical Child Psychology and Psychiatry
12(1), 77-90.
Kasari C., Patterson S., (2012). Intervention sad dressing social impairment in autism.
Current Psychiatry Reports, 14, 6, 713-725.
Kawa, R. (2011). Integracja podejść oraz technik terapeutycznych w pracy z dziećmi
z autyzmem. Psychologia Rozwojowa, 16, 4, 5-60.
Kielar-Turska M. (2003). Analiza pola semantycznego terminów związanych ze wspomaganiem
rozwoju, W: B. Kaja (red.). Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja,
psychokorekcja, (11-24) Bydgoszcz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Komender, J., Jasielska, G., Bryńska, A. (2012). Autyzm i zespół Aspergera. Warszawa:
PZWL.
Kuleczka-Raszewska, M., Markowska, D. (2012). Uczę się poprzez ruch. Program terapii
dladzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną. Gdańsk: Wydawnictwo
Harmonia.
Lefkowitz, C., Paharia, I., Prout, M., Debiak, D., & Bleiberg J. (2005). Animal-assistedprolongedexposure:
A treatment for survivors of sexual assault suffering posttraumatic
stress disorder. Society and Animals, 13(4), 275-295.
Levinson, B. (1969). Pet-oriented child psychotherapy. Springfield, IL: Charles C.Thomas
Li, X., & Potmesil, M. (2016). Early intervention for children with developmental disabilities
- a family centred approach. Olomouc: Palacký University.
Linderman, T.M., & Stewart, K.B. (1999). Sensory integrative based occupational therapy
and functional outcomes in young children with pervasive developmental disorders:
A singlesubject study. American Journal of Occupational Therapy, 53, 207-213.
Liptak, G.S. (2005). Complementary and alternativetherapies for cerebralpalsy. Mental
Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 11(1), 156-163.
Livingston, L.A., Happé, F. (2017). Conceptualising compensation in neurodevelopmental
disorders: Reflections from autism spectrum disorder. Neuroscience & Biobehavioral
Reviews, 80, 729-742,
Macauley, B. & Gutierrez, K. (2004). The effectiveness of hippotherapy for children with
language-learning disabilities. Communications Disorders Quarterly, 25(4). 205-
217.
Martin, F. & Farnum, J. (2002). Animal-assisted therapy for children with pervasive developmental
disorders. Western Journal of Nursing Research, 24,(6), 657-670.
Nimer, J. & Lundahl, B. (2007). Animal-assisted therapy: A meta-analysis. Anthrozoos,
20(3), 225-238.
Oberer, N., Gashaj, V., Roebers, C. (2017). Motor skills in kindergarten: Internal structure,
cognitive correlates and relationships to background variables. Human Movement
Science. 52. 170-180. 10.1016/j.humov.2017.02.002.
Olechnowicz, H. (1997). Opowieści terapeutów. Warszawa: WSiP
Olechnowicz, H. (2000). Drugie opowieści terapeutów. Warszawa: WSiP S.A.
Olechnowicz, H. (20004). Wokół autyzmu. Fakty, skojarzenia, refleksje. Warszawa: WSiP.
Olechnowicz, H. Wiktorowicz R. (2012). Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału
rozwojowego. Warszawa, PWN,
Otto J. (2005). Dogoterapia w terapii autyzmu. W: D. Danielewicz, E. Pisula (red.), Wybrane
formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Kraków: Wydawnictwo IMPULS.
Parlade, M.V., Messinger, D.S., Delgado, C.E., Kaiser, M.Y., Van Hecke, A.V., & Mundy, P.C.
(2009). Anticipatory smiling: Linking early affective communication and social outcome.
Infant Behavior and Development, 32(1), 33-43.
Parshall, D. (2003). Research and reflection: Animal-assisted therapy in mental health
settings. Counseling and Values, 48, 47-56.
Pavlides, M. (2008). Animal-assisted interventions for individuals with autism. London,
England: Jessica Kingsley Publishers.
Pfeiffer, B.A., Koenig, K., Kinnealey, M., Sheppard, M., & Henderson, L. (2011). Effectiveness
of sensory integration interventions in children with autism spectrum disorders:
A pilot study. The American Journal of Occupational Therapy, 65(1), 76-85.
doi: 10.5014/ajot.2011.09205
Piaget, J. (1966). Narodziny inteligencji dziecka. Przeł. M. Przetacznikowa. Warszawa:
PWN.
Pisula, E., Danielewicz D. (2010). Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem.
Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Redefer, L.A. &Goodman, J.F. (1989). Brief report: Pet-facilitated therapy with autistic
children. Journal of Autism and Developmental Disorders, 19, 461-467.
Remington, B., Hastings, R.P., Kovshoff, H., degliEspinosa, F., Jahr, E., Brown, T., Alsford,
P., Lemaic, M., & Ward, N. (2007). Early intensive behavioral intervention: outcomes
for children with autism and their parents after two years. American Journal of
Mental Retardation,112(6),418-438.
Reznick, S.J., Baranek, G., Reavis, S., Watson, L., & Crais, E. (2007). A parent-report instrument
for identifying one-year-olds at risk for an eventual diagnosis of autism: the
first year inventory. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 1691-710.
Schaaf, R.C., Miller, L.J. (2005). Occupational therapy using a sensory integrative approach
for children with developmental disabilities. Mental Retardation Developmental
Disability Research Review, 11(2), 143-8.
Schopler, E., Reichler, R.J., Bashford, A., Lansing, M. D. Marcus, L. M. (1995). Profil Psychoedukacyjny.
Gdańsk: SPOA.
Sekułowicz, M. (2004). Metoda integracji sensorycznej w diagnozie i terapii dzieci z autyzmem.
W: J.J. Błeszyński (red.), Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem. Teoria -
Metodyka - Przykłady (31-38). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Siewertsen, C.M., French, E.D., & Teramoto, M. (2015). Autism spectrum disorder and pet
therapy. Advances in Mind Body Medicine,29 (2), 22-25.
Skórczyńska M., (2006). Podejście zorientowane na rodzinę we współczesnej teorii
i praktyce wczesnej interwencji, W: B. Cytowska, B. Wilczura (red.) Dziecko z zaburzeniami w rozwoju. Konteksty diagnostyczne i terapeutyczne, (282-286). Kraków:
Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szot, Z. (2003). Aktywność ruchowa w terapii dzieci autystycznych. Gdańsk, Akademia
Wychowania Fizycznego i Sportu. Wydawnictwo Uczelniane.
Szot, Z., Szot, T. (2012). Aktywność ruchowa osób z rzadkimi zaburzeniami rozwojowymi.
Autyzm, zespoły Retta i Aspergera. Gdańsk, Akademia Wychowania Fizycznego
i Sportu Wydawnictwa Uczelniane.
Tomasello, M., Carpenter, M. (2007). Shared intentionality. Developmental Science, 10(1),
121-125.
Vivanti, G., Prior, M., Williams, K., & Dissanayake, C. (2014). Predictors of outcomes in
autism early intervention: why don't we know more? Frontiers in Pediatrics, 2, 58.
doi: 10.3389/fped.2014.00058
Volkmar, F., Chawarska K., &Klin A., (2005). Autism in infancy and early childhood. Anna
Review of Psychology, 56, 315-36.
Walczak, G. (2009). Wczesna interwencja a wczesne wspomaganie rozwoju - kwestie
terminologiczne. W: M. Bielska-Łach (red.). Pedagogika specjalna. Różne poszukiwania
- wspólna misja. (232-238). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
Specjalnej.
Wong, C., Odom, S.L., Hume, K. Cox, A.W., Fettig, A., Kucharczyk, S., Brock, M.E., Plavnick,
J.B., Fleury, V.P., & Schultz, T.R. (2014). Evidence-based practices for children, youth,
and young adults with Autism Spectrum Disorder. Chapel Hill: The University of
North Carolina, Frank Porter Graham Child Development Institute, http://autismpdc.
fpg.unc.edu/sites/autismpdc.fpg.unc.edu/files/2014-EBP-Report.pdf (dostęp,
20.11.2018).
Wroniszewski, M. (2018). Konsekwencje coraz wcześniejszego diagnozowania zaburzeń
autystycznych. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Focus on Autism. Kraków:
Uniwersytet Pedagogiczny. Wystąpienia konferencyjne
Zhou, B., Xu, Q., Li, H., Zhang, Y., Wang, Y., Rogers, S.J. & Xu, X. (2018). Effects of Parent-Implemented
Early Start Denver Model Intervention on Chinese Toddlers with Autism
Spectrum Disorder: A Non-Randomized Controlled Trial. Autism Research, 11(4),
654-666. doi: 10.1002/aur.1917.
Zwaigenbaum, L., Bauman, M.L., Stone, W.L., Yirmiya, N., Estes, A., Hansen, R.L., McPartland,
J.C., Natowicz, M.R., Choueiri, R., Fein, D., Kasari, C., Pierce, K., Buie, T., Carter,
A., Davis, P.A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Newschaffer, C., Robins, D., Roley, S.S.,
Wagner, S., & Wetherby, A. (2015). Early Identification of Autism Spectrum Disorder:
Recommendations for Practice and Research. Pediatrics, 136, Suppl 1, 10-40.
doi: 10.1542/peds.2014-3667C.
Services.
Ayres, A. J. (2005). Sensory integration and the child. Los Angeles: Western Psychological
Services.
Baio J., Wiggins L., Christensen D.L., Maenner M.J., Daniels J., Warren Z., Kurzius-Spencer
M., Zahorodny W., Robinson Rosenberg C., White T., Durkin M.S., Imm P., Nikolaou
L., Yeargin-Allsopp M., Lee LC, Harrington R., Lopez M., Fitzgerald R.T., Hewitt A.,
Pettygrove S., Constantino J.N., Vehorn A., Shenouda J., Hall-Lande J., Van Naarden
Braun K., Dowling N.F. (2018). Prevalence of Autism Spectrum Disorder Among
Children Aged 8 Years — Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network,
11 Sites, United States, 2014. MMWR Surveillance Summaries, 67, 6, 1-23.
DOI: http://dx.doi.org/10.15585
Baird, G., Charman, T., Baron-Cohen, S., Cox, A., Swettenham, J., Wheelwright, S., & Drew,
A. (2000). A screening instrument for autismat 18 months of age: a 6-year follow-
upstudy. Journal of the American Academy of Child Adolescent Psychiatry. 39(6),
694-702.
Ball, J. (2016). Autyzm a wczesna interwencja. Rzeczowe pytania, życiowe odpowiedzi.
Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, Universalis
Baranek, G. T., Foster, L. G., & Berkson, G. (1997). Sensory defensiveness in persons with
developmental disabilities. Occupational Therapy Journal of Research, 17, 173-185.
Baranek, G.T., Parham, L.D., & Bodfish, J.W. (2005). Sensory and motor features in autism:
Assessment and intervention. In: F. Volkmar et al. (Eds) (1991). Handbook of
Autism and Pervasive Developmental Disorders (831-857). Hoboken, NJ: John Wiley
& Sons.
Baron-Cohen, S., Allen, J., & Gillberg, C. (1992).Can autism be detected at 18 months?
The needle, the haystack, and the CHAT. British Journal of Psychiatry. 161, 839-843.
Barton, M.L., Dumont-Mathieu, T., & Fein, D. (2012). Screening young children for autism
spectrum disorders in primary practice. Journal of Autism and Developmental Disorders
42(6), 1165-74.1343-5.
Beaudoin, J., Sebire G., Couture M. (2014) Parent Training Interventions for Toddlers
with Autism Spectrum Disorder, Autism Research and Treatment.
Ben-Itzchak, E., & Zachor D.A.(2009). Change in autism classification with early intervention:
predictors and outcomes. Research in Autism Spectrum Disorders, 3(4), 967-
976.
Berry, A., Borgi, M., Francia, N., Alleva, E., & Cirulli F. (2013). Use of Assistance and Therapy
Dogs for Children with Autism Spectrum Disorders: A Critical Review of the Current
Evidence. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 19(2), 73-80.
Bluestone, J. (2015). Materia AUTYZMU. Łączenie wątków w spójna teorię. Warszawa:
Fundacja Rozwiązać Autyzm.
Błeszyński, J. (2005). Terapie wspomagające rozwój osób z autyzmem. Kraków: Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Bobkowicz-Lewartowska L. (2007). Autyzm wczesnodziecięcy - zagadnienia diagnozy
i terapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Bogdashina, O. (2011). Sensory Perceptual Issues in Autism: Why We Should Listen to
Those Who Experience Them. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia
Psychologica. V, 145-160.
Borkowska, A. (2010). Zrozumieć świat ucznia z zespołem Aspergera. Gdańsk: Harmonia.
Broadshaw, J., Steiner, A.M., Gengou, V.G., & Koegel, L.K. (2015). Feasibility and effectiveness
of very early intervention for infant sat-risk for autism spectrum disorder: a
systematic review. Journal of Autism and Developmental Disorders, 45, 3, 778-794.
Case-Smith, J., Weaver, L.L., Fristad, M.A. (2014). A systematic review of sensory processing
interventions for children with autism spectrum disorders. Autism, 19(2),
133-148.
Charman, T., & Baron-Cohen, S. (2006). Screening for autism spectrum disorders in populations:
progress, challenges, and questions for future research and practice. In
T. Charman, & W. Stone (Eds.), Social and communication development in autism
spectrum disorders. Early identification, diagnosis and intervention (63-87). New
York: Guilford.
Cieszyńska J., Korendo M. (2007). Wczesna interwencja terapeutyczna. Kraków: Wydawnictwo
Edukacyjne.
Cohen, H., Amerine-Dickens, M., & Smith, T. (2006). Early intensive behavioral treatment:
replication of the UCLA model in a community setting. Journal of Develomental
Behavioral Pediatrics, 27(2), 145-155.
Dawson, G. (2008). Early behavioral intervention, brain plasticity, and the prevention of
autism spectrum disorder. Developmental Psychopathology, 20, 775-803.
Dawson, G., Rogers, S., Munson, J., Smith, M., Winter, J., Greenson, J., Donaldson, A., &
Varley, J. (2010). Randomized, controlled trial of an intervention for toddlers with
autism: the Early Start Denver Model. Pediatrics, 125(1), 17-23. doi: 10.1542/
peds.2009-0958 (dostęp 20.09.2018)
Devescovi, R., Monista, L., Mancini, A., Bin, M., Vellante, V., Carrozzi, M., Colombi, C.
(2016). Early diagnosis and Early Start Denver Model intervention in autism spectrum
disorders delivered in an Italian Public Health System sernice. Neuropsychiatric
Diseas and Treatment, 12, 1379-1384. doi: 10.2147/NDT.S106850
Devlin, S., Leader, G., & Healy, O. (2009). Comparison of behavioral intervention and sensory-
integration therapy in the treatment of self-injurious behavior. Research in Autism
Spectrum Disorders, 3(1), 223-231. doi: 10.1016/j.rasd.2008.06.004
Dietz, C., Swinkels, S., Van Daalen, E., Van Engeland, H., Buitelaar, J. K. (2006). Screening
for autistic spectrum disorder in children aged 14-15 months. II: population
screening with the Early Screening of Autistic Traits Questionnaire (ESAT). Design
and general findings. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36 (6), 713-
722. doi:10.1007/s10803-006-0114-1.
Dillenburger, K., Jordan, J.A., McKerr, L., Devine, P., & Keenan, M. (2013). Awareness and
knowledge of autism and autism interventions: A general population survey. Research
in Autism Spectrum Disorders, 7, 12, 1558-1567.
Dziennik Ustaw, 2013 poz. 1257, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
11 października 2013 roku.
Dzierżanka-Wyszyńska, A. (1972). Rozwój psychomotoryczny małego dziecka. Warszawa:
PZWS.
Eaves, L.C., & Ho, H.H. (2004). The very early identification of autism: outcome to age
4 1/2-5. Journal of Autism Developmental Disorders, 34(4), 367-78.
Fazlıoğlu, Y., & Baran, G. (2008). A sensory integration therapy program on sensory problems
for children with autism. Perceptual and Motor Skills, 106(2), 415-422. doi:
10.2466/pms.106.2.415-422.
Goldstein, H. (2000). Commentary: Interventionists to facilitate auditory, visual, and motor
integration: ‘Show me the data.’ Journal of Autism and Developmental Disorders,
20, 423-425.
Goździewska, K (2009). Dogoterapia jako element kompleksowej rehabilitacji dzieci
z autyzmem. Dziecko Autystyczne, 9, 16-22.
Grandin, T. (2016). Mózg autystyczny. Podróż w głąb niezwykłych umysłów. Kraków:
Copernicus Center Press.
Hines, L.M. (2003). Historical perspectives on the human-animal bond. American Behavioral
Scientist, 47(7), 9-16.
Iarocci, G., & McDonald, J. (2006). Sensory integration and the perceptual experience of
persons with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, (1) 77-90.
Jalongo, M.R., Astorino, T., & Bomboy, N. (2004). Canine visitors: The influence of therapy
dogs on young children’s learning and well-being in classrooms and hospitals. Early
Childhood Education Journal, 32(1), 9-16.
Karol, J. (2007). Applying a traditional individual psychotherapy model to equine facilitated
psychotherapy (EFP): Theory and method. Clinical Child Psychology and Psychiatry
12(1), 77-90.
Kasari C., Patterson S., (2012). Intervention sad dressing social impairment in autism.
Current Psychiatry Reports, 14, 6, 713-725.
Kawa, R. (2011). Integracja podejść oraz technik terapeutycznych w pracy z dziećmi
z autyzmem. Psychologia Rozwojowa, 16, 4, 5-60.
Kielar-Turska M. (2003). Analiza pola semantycznego terminów związanych ze wspomaganiem
rozwoju, W: B. Kaja (red.). Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja,
psychokorekcja, (11-24) Bydgoszcz: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Komender, J., Jasielska, G., Bryńska, A. (2012). Autyzm i zespół Aspergera. Warszawa:
PZWL.
Kuleczka-Raszewska, M., Markowska, D. (2012). Uczę się poprzez ruch. Program terapii
dladzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną. Gdańsk: Wydawnictwo
Harmonia.
Lefkowitz, C., Paharia, I., Prout, M., Debiak, D., & Bleiberg J. (2005). Animal-assistedprolongedexposure:
A treatment for survivors of sexual assault suffering posttraumatic
stress disorder. Society and Animals, 13(4), 275-295.
Levinson, B. (1969). Pet-oriented child psychotherapy. Springfield, IL: Charles C.Thomas
Li, X., & Potmesil, M. (2016). Early intervention for children with developmental disabilities
- a family centred approach. Olomouc: Palacký University.
Linderman, T.M., & Stewart, K.B. (1999). Sensory integrative based occupational therapy
and functional outcomes in young children with pervasive developmental disorders:
A singlesubject study. American Journal of Occupational Therapy, 53, 207-213.
Liptak, G.S. (2005). Complementary and alternativetherapies for cerebralpalsy. Mental
Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 11(1), 156-163.
Livingston, L.A., Happé, F. (2017). Conceptualising compensation in neurodevelopmental
disorders: Reflections from autism spectrum disorder. Neuroscience & Biobehavioral
Reviews, 80, 729-742,
Macauley, B. & Gutierrez, K. (2004). The effectiveness of hippotherapy for children with
language-learning disabilities. Communications Disorders Quarterly, 25(4). 205-
217.
Martin, F. & Farnum, J. (2002). Animal-assisted therapy for children with pervasive developmental
disorders. Western Journal of Nursing Research, 24,(6), 657-670.
Nimer, J. & Lundahl, B. (2007). Animal-assisted therapy: A meta-analysis. Anthrozoos,
20(3), 225-238.
Oberer, N., Gashaj, V., Roebers, C. (2017). Motor skills in kindergarten: Internal structure,
cognitive correlates and relationships to background variables. Human Movement
Science. 52. 170-180. 10.1016/j.humov.2017.02.002.
Olechnowicz, H. (1997). Opowieści terapeutów. Warszawa: WSiP
Olechnowicz, H. (2000). Drugie opowieści terapeutów. Warszawa: WSiP S.A.
Olechnowicz, H. (20004). Wokół autyzmu. Fakty, skojarzenia, refleksje. Warszawa: WSiP.
Olechnowicz, H. Wiktorowicz R. (2012). Dziecko z autyzmem. Wyzwalanie potencjału
rozwojowego. Warszawa, PWN,
Otto J. (2005). Dogoterapia w terapii autyzmu. W: D. Danielewicz, E. Pisula (red.), Wybrane
formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Kraków: Wydawnictwo IMPULS.
Parlade, M.V., Messinger, D.S., Delgado, C.E., Kaiser, M.Y., Van Hecke, A.V., & Mundy, P.C.
(2009). Anticipatory smiling: Linking early affective communication and social outcome.
Infant Behavior and Development, 32(1), 33-43.
Parshall, D. (2003). Research and reflection: Animal-assisted therapy in mental health
settings. Counseling and Values, 48, 47-56.
Pavlides, M. (2008). Animal-assisted interventions for individuals with autism. London,
England: Jessica Kingsley Publishers.
Pfeiffer, B.A., Koenig, K., Kinnealey, M., Sheppard, M., & Henderson, L. (2011). Effectiveness
of sensory integration interventions in children with autism spectrum disorders:
A pilot study. The American Journal of Occupational Therapy, 65(1), 76-85.
doi: 10.5014/ajot.2011.09205
Piaget, J. (1966). Narodziny inteligencji dziecka. Przeł. M. Przetacznikowa. Warszawa:
PWN.
Pisula, E., Danielewicz D. (2010). Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem.
Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls
Redefer, L.A. &Goodman, J.F. (1989). Brief report: Pet-facilitated therapy with autistic
children. Journal of Autism and Developmental Disorders, 19, 461-467.
Remington, B., Hastings, R.P., Kovshoff, H., degliEspinosa, F., Jahr, E., Brown, T., Alsford,
P., Lemaic, M., & Ward, N. (2007). Early intensive behavioral intervention: outcomes
for children with autism and their parents after two years. American Journal of
Mental Retardation,112(6),418-438.
Reznick, S.J., Baranek, G., Reavis, S., Watson, L., & Crais, E. (2007). A parent-report instrument
for identifying one-year-olds at risk for an eventual diagnosis of autism: the
first year inventory. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 1691-710.
Schaaf, R.C., Miller, L.J. (2005). Occupational therapy using a sensory integrative approach
for children with developmental disabilities. Mental Retardation Developmental
Disability Research Review, 11(2), 143-8.
Schopler, E., Reichler, R.J., Bashford, A., Lansing, M. D. Marcus, L. M. (1995). Profil Psychoedukacyjny.
Gdańsk: SPOA.
Sekułowicz, M. (2004). Metoda integracji sensorycznej w diagnozie i terapii dzieci z autyzmem.
W: J.J. Błeszyński (red.), Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem. Teoria -
Metodyka - Przykłady (31-38). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Siewertsen, C.M., French, E.D., & Teramoto, M. (2015). Autism spectrum disorder and pet
therapy. Advances in Mind Body Medicine,29 (2), 22-25.
Skórczyńska M., (2006). Podejście zorientowane na rodzinę we współczesnej teorii
i praktyce wczesnej interwencji, W: B. Cytowska, B. Wilczura (red.) Dziecko z zaburzeniami w rozwoju. Konteksty diagnostyczne i terapeutyczne, (282-286). Kraków:
Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szot, Z. (2003). Aktywność ruchowa w terapii dzieci autystycznych. Gdańsk, Akademia
Wychowania Fizycznego i Sportu. Wydawnictwo Uczelniane.
Szot, Z., Szot, T. (2012). Aktywność ruchowa osób z rzadkimi zaburzeniami rozwojowymi.
Autyzm, zespoły Retta i Aspergera. Gdańsk, Akademia Wychowania Fizycznego
i Sportu Wydawnictwa Uczelniane.
Tomasello, M., Carpenter, M. (2007). Shared intentionality. Developmental Science, 10(1),
121-125.
Vivanti, G., Prior, M., Williams, K., & Dissanayake, C. (2014). Predictors of outcomes in
autism early intervention: why don't we know more? Frontiers in Pediatrics, 2, 58.
doi: 10.3389/fped.2014.00058
Volkmar, F., Chawarska K., &Klin A., (2005). Autism in infancy and early childhood. Anna
Review of Psychology, 56, 315-36.
Walczak, G. (2009). Wczesna interwencja a wczesne wspomaganie rozwoju - kwestie
terminologiczne. W: M. Bielska-Łach (red.). Pedagogika specjalna. Różne poszukiwania
- wspólna misja. (232-238). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
Specjalnej.
Wong, C., Odom, S.L., Hume, K. Cox, A.W., Fettig, A., Kucharczyk, S., Brock, M.E., Plavnick,
J.B., Fleury, V.P., & Schultz, T.R. (2014). Evidence-based practices for children, youth,
and young adults with Autism Spectrum Disorder. Chapel Hill: The University of
North Carolina, Frank Porter Graham Child Development Institute, http://autismpdc.
fpg.unc.edu/sites/autismpdc.fpg.unc.edu/files/2014-EBP-Report.pdf (dostęp,
20.11.2018).
Wroniszewski, M. (2018). Konsekwencje coraz wcześniejszego diagnozowania zaburzeń
autystycznych. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Focus on Autism. Kraków:
Uniwersytet Pedagogiczny. Wystąpienia konferencyjne
Zhou, B., Xu, Q., Li, H., Zhang, Y., Wang, Y., Rogers, S.J. & Xu, X. (2018). Effects of Parent-Implemented
Early Start Denver Model Intervention on Chinese Toddlers with Autism
Spectrum Disorder: A Non-Randomized Controlled Trial. Autism Research, 11(4),
654-666. doi: 10.1002/aur.1917.
Zwaigenbaum, L., Bauman, M.L., Stone, W.L., Yirmiya, N., Estes, A., Hansen, R.L., McPartland,
J.C., Natowicz, M.R., Choueiri, R., Fein, D., Kasari, C., Pierce, K., Buie, T., Carter,
A., Davis, P.A., Granpeesheh, D., Mailloux, Z., Newschaffer, C., Robins, D., Roley, S.S.,
Wagner, S., & Wetherby, A. (2015). Early Identification of Autism Spectrum Disorder:
Recommendations for Practice and Research. Pediatrics, 136, Suppl 1, 10-40.
doi: 10.1542/peds.2014-3667C.
Pobrania
Opublikowane
2018-12-01
Jak cytować
Płoszaj, M. (2018). Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka z ASD. Analiza przypadku. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 11, 170–189. https://doi.org/10.24917/20845596.11.12
Numer
Dział
Artykuły
