Wstęp do zagadnienia wykorzystania sztuki filmowej w terapii
DOI:
https://doi.org/10.24917/20845596.11.7Słowa kluczowe:
arteterapia, filmoterapia, terapia, choroby i zaburzenia psychiczneAbstrakt
Od początku swojego istnienia, sztuka filmowa dzięki wykorzystaniu techniki wprowadzającej obraz w ruch stała się atrakcyjnym sposobem spędzania wolnego czasu. Dzięki rozwojowi języka wypowiedzi filmowej oraz powstaniu nowych konwencji i gatunków filmowych nieustająco dostarcza widzom rozrywki, a także wzbudza różnorodne emocje. Film jako narzędzie oddziaływania na widza stał się obiektem zainteresowania nie tylko filmoznawców, ale też psychologów, a sztuka filmowa znalazła zastosowanie w arteterapii dzięki oddziaływaniu jej poszczególnych elementów oraz poprzez uruchamiane w widzu mechanizmy bazujące na emocjonalnym i intelektualnym odbiorze prezentowanych obrazów. Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie zastosowań sztuki filmowej w ramach działań terapeutycznych, a także wskazanie poruszanych w sztuce filmowej problemów i zagadnień, stanowiących podstawy dla zastosowania wybranych filmów jako ewentualnych narzędzi oddziaływania na widza. Zagadnienia te zostaną opisane na przykładzie ukazywanego w sztuce filmowej obrazu chorób i zaburzeń psychicznych, który może stanowić materiał dla prowadzenia działań terapeutycznych oraz edukacyjnych.Bibliografia
Bellantoni, P. (2010). Jeśli to fiolet, ktoś umrze. Teoria koloru w filmie. Warszawa: Wydawnictwo
Wojciech Marzec.
Beyerstein, B. L., Lilienfeld, S. O., Lynn, S. J., Ruscio, J. (2017). 50 wielkich mitów psychologii
popularnej. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Bhugra, D. (2003). Teaching psychiatry through cinema. Psychiatric Bulletin, (27), 429-
430.
Bobowski, S. (1994). Film fabularny a ludzkie wartości. Studia Filmoznawcze, (15), 107-
129.
Borecka, I., Widerowska, M., Walczak, J., Wilamowska, E. (2005). Drama i arteterapia
w szkole. Wałbrzych: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu.
Brol, M. (2014). Psychologia i film. W: M. Brol, A. Skorupa (red.), Psychologiczna praca
z filmem (s. 13-41). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Brol, M., Skorupa, A. (2018). Znaczenie filmu w pracy psychologów i psychoterapeutów.
W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Na tropach psychologii w filmie
część 2. Film w terapii i rozwoju (s. 183-203). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego.
Carroll, N. (2004). Filozofia horroru albo Paradoksy uczuć. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/
Obraz Terytoria.
Czernianin, W. (2005). Film jako narzędzie terapeutyczne w biblioterapii. Studia Filmoznawcze,
(26), 89-99.
Depta, H. (1975). Film i wychowanie. Warszawa: Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne.
Gładyszewska-Cylulko, J. (2011). Arteterapia w pracy pedagoga. Kraków: Impuls.
Godzic, W. (1991). Film i psychoanaliza: problem widza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Gulla, B., Tucholska, K. (2007). Psychologia pozytywna: cele naukowo-badawcze i aplikacyjne
oraz sposób ich realizacji. Studia z Psychologii w KUL. T. 14, 133-152.
Handford, O.,Karolak, W. (2010). Bajka w twórczym rozwoju i arteterapii. Łódź: Wydawnictwo
WSHE.
Harland, M., Szymczyk, B. (2018). Filmoterapia - czyli rozwojowy i terapeutyczny wpływ
filmu na emocje, W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Film w terapii
i rozwoju. Na tropach psychologii w filmie. Część 2 (s. 91-109). Warszawa: Difin.
Helman, A., Ostaszewski, J. (2007). Historia myśli filmowej. Podręcznik. Gdańsk: Wydawnictwo
Słowo/Obraz Terytoria.
Helman, A., Pitrus, A. (2008). Podstawy wiedzy o filmie. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/
Obraz Terytoria.
Konieczna, E.J. (2003). Arteterapia w teorii i praktyce. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Konieczna, E.J. (2012). Biblioterapia w praktyce. Poradnik dla nauczycieli, wychowawców
i terapeutów. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Korsak, Z. (2004). Kultura filmowa - edukacja filmowa. Włocławek: Wyższa Szkoła Humanistyczo-
Ekonomiczna.
Kozubek, M. (2016). Filmoterapia. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Makowski, M. (2018). Filmy w sieci i ich psychologiczny potencjał edukacyjny. W: A. Skorupa,
M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.). Na tropach psychologii w filmie część
1. Film w edukacji i profilaktyce (s. 81-96). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego.
Metera, A. (2006). Muzykoterapia. Muzyka w medycynie i edukacji. Leszno: Metronom.
Molicka, M. (2002). Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Poznań: Media
Rodzina.
Morin, E. (1975). Kino i wyobraźnia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Mytnik, J. (2011). Problem widza jako odbiorcy filmu w filmoterapii, Arteterapia: terapia
sztuką w praktyce,11(1), 21-23.
Natanson, T. (1979). Wstęp do nauki o muzykoterapii. Wrocław: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich.
Niemiec, R.M. & Wedding, D. (2008). Positive Psychology at the Movies. Hogrefe & Huber
Publishers.
Ogonowska, A. (2018). Film w edukacji psychologicznej, W: A. Skorupa, M. Brol & P. Paczyńska-
Jasińska (red.), Na tropach psychologii w filmie część 2. Film w terapii i rozwoju
(s. 204-221). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ostaszewski, J. (1999). Rozumienie opowiadania filmowego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Pisarek, J., Fortuna, P. (2017). Filmowy leksykon psychologii. Lublin: Wydawnictwo Słowa
i Myśli.
Pisarek, J. & Francuz, P. (2007). Poznawcze i emocjonalne zaangażowanie widza w film
fabularny w zależności od typu bohatera. W: P. Francuz (red.). Psychologiczne
aspekty komunikacji audiowizualnej (s. 165-188). Lublin: Towarzystwo Naukowe
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Płażewski, J. (1982). Język filmu. Warszawa: Książka i Wiedza.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (1998). Psychologia wychowawcza 2. Warszawa:
PWN.
Skorupa, A., Brol, M. (2018) Film w działaniach profilaktycznych. W: A. Skorupa, M. Brol,
P. Paczyńska-Jasińska (red.) Na tropach psychologii w filmie. Część 1. Film w edukacji
i profilaktyce (s. 207-228). Warszawa: Difin.
Skorupa, A., Brol, M., Paczyńska-Jasińska, P. (red.) (2018a). Na tropach psychologii w filmie.
Część 1. Film w edukacji i profilaktyce. Warszawa: Difin.
Skorupa, A., Brol, M. Paczyńska-Jasińska, P. (red.) (2018b). Na tropach psychologii w filmie.
Część 2. Film w terapii i rozwoju. Warszawa: Difin.
Skowronek, B. (2007). Konceptualizacje filmu i jego oglądania w języku młodzieży, Kraków:
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Sloboda, J. (2002). Umysł muzyczny. Poznawcza psychologia muzyki. Warszawa: AMFC.
Szulc, W. (2011). Arteterapia. Narodziny idei, ewolucji teorii, rozwój praktyki. Warszawa:
Difin.
Tucholska, K., Gulla, B. (2007). Psychologia pozytywna - krytyczna analiza koncepcji.
Studia z psychologii w KUL. T. 14, 107-131.
Tyburska, A. (2002). Film w odbiorze nieletnich sprawców czynów karalnych. Szczytno:
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji.
Wedding, D., Boyd, M.A., Niemiec, R. M. (2014). Kino i choroby psychiczne. Filmy, które
pomagają zrozumieć zaburzenia psychiczne. Warszawa: Paradygmat.
Wojciech Marzec.
Beyerstein, B. L., Lilienfeld, S. O., Lynn, S. J., Ruscio, J. (2017). 50 wielkich mitów psychologii
popularnej. Warszawa: Wydawnictwo CiS.
Bhugra, D. (2003). Teaching psychiatry through cinema. Psychiatric Bulletin, (27), 429-
430.
Bobowski, S. (1994). Film fabularny a ludzkie wartości. Studia Filmoznawcze, (15), 107-
129.
Borecka, I., Widerowska, M., Walczak, J., Wilamowska, E. (2005). Drama i arteterapia
w szkole. Wałbrzych: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu.
Brol, M. (2014). Psychologia i film. W: M. Brol, A. Skorupa (red.), Psychologiczna praca
z filmem (s. 13-41). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Brol, M., Skorupa, A. (2018). Znaczenie filmu w pracy psychologów i psychoterapeutów.
W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Na tropach psychologii w filmie
część 2. Film w terapii i rozwoju (s. 183-203). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego.
Carroll, N. (2004). Filozofia horroru albo Paradoksy uczuć. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/
Obraz Terytoria.
Czernianin, W. (2005). Film jako narzędzie terapeutyczne w biblioterapii. Studia Filmoznawcze,
(26), 89-99.
Depta, H. (1975). Film i wychowanie. Warszawa: Wydawnictwa Szkole i Pedagogiczne.
Gładyszewska-Cylulko, J. (2011). Arteterapia w pracy pedagoga. Kraków: Impuls.
Godzic, W. (1991). Film i psychoanaliza: problem widza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Gulla, B., Tucholska, K. (2007). Psychologia pozytywna: cele naukowo-badawcze i aplikacyjne
oraz sposób ich realizacji. Studia z Psychologii w KUL. T. 14, 133-152.
Handford, O.,Karolak, W. (2010). Bajka w twórczym rozwoju i arteterapii. Łódź: Wydawnictwo
WSHE.
Harland, M., Szymczyk, B. (2018). Filmoterapia - czyli rozwojowy i terapeutyczny wpływ
filmu na emocje, W: A. Skorupa, M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.), Film w terapii
i rozwoju. Na tropach psychologii w filmie. Część 2 (s. 91-109). Warszawa: Difin.
Helman, A., Ostaszewski, J. (2007). Historia myśli filmowej. Podręcznik. Gdańsk: Wydawnictwo
Słowo/Obraz Terytoria.
Helman, A., Pitrus, A. (2008). Podstawy wiedzy o filmie. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/
Obraz Terytoria.
Konieczna, E.J. (2003). Arteterapia w teorii i praktyce. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Konieczna, E.J. (2012). Biblioterapia w praktyce. Poradnik dla nauczycieli, wychowawców
i terapeutów. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Korsak, Z. (2004). Kultura filmowa - edukacja filmowa. Włocławek: Wyższa Szkoła Humanistyczo-
Ekonomiczna.
Kozubek, M. (2016). Filmoterapia. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Makowski, M. (2018). Filmy w sieci i ich psychologiczny potencjał edukacyjny. W: A. Skorupa,
M. Brol, P. Paczyńska-Jasińska (red.). Na tropach psychologii w filmie część
1. Film w edukacji i profilaktyce (s. 81-96). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego.
Metera, A. (2006). Muzykoterapia. Muzyka w medycynie i edukacji. Leszno: Metronom.
Molicka, M. (2002). Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Poznań: Media
Rodzina.
Morin, E. (1975). Kino i wyobraźnia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Mytnik, J. (2011). Problem widza jako odbiorcy filmu w filmoterapii, Arteterapia: terapia
sztuką w praktyce,11(1), 21-23.
Natanson, T. (1979). Wstęp do nauki o muzykoterapii. Wrocław: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich.
Niemiec, R.M. & Wedding, D. (2008). Positive Psychology at the Movies. Hogrefe & Huber
Publishers.
Ogonowska, A. (2018). Film w edukacji psychologicznej, W: A. Skorupa, M. Brol & P. Paczyńska-
Jasińska (red.), Na tropach psychologii w filmie część 2. Film w terapii i rozwoju
(s. 204-221). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ostaszewski, J. (1999). Rozumienie opowiadania filmowego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Pisarek, J., Fortuna, P. (2017). Filmowy leksykon psychologii. Lublin: Wydawnictwo Słowa
i Myśli.
Pisarek, J. & Francuz, P. (2007). Poznawcze i emocjonalne zaangażowanie widza w film
fabularny w zależności od typu bohatera. W: P. Francuz (red.). Psychologiczne
aspekty komunikacji audiowizualnej (s. 165-188). Lublin: Towarzystwo Naukowe
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Płażewski, J. (1982). Język filmu. Warszawa: Książka i Wiedza.
Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (1998). Psychologia wychowawcza 2. Warszawa:
PWN.
Skorupa, A., Brol, M. (2018) Film w działaniach profilaktycznych. W: A. Skorupa, M. Brol,
P. Paczyńska-Jasińska (red.) Na tropach psychologii w filmie. Część 1. Film w edukacji
i profilaktyce (s. 207-228). Warszawa: Difin.
Skorupa, A., Brol, M., Paczyńska-Jasińska, P. (red.) (2018a). Na tropach psychologii w filmie.
Część 1. Film w edukacji i profilaktyce. Warszawa: Difin.
Skorupa, A., Brol, M. Paczyńska-Jasińska, P. (red.) (2018b). Na tropach psychologii w filmie.
Część 2. Film w terapii i rozwoju. Warszawa: Difin.
Skowronek, B. (2007). Konceptualizacje filmu i jego oglądania w języku młodzieży, Kraków:
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Sloboda, J. (2002). Umysł muzyczny. Poznawcza psychologia muzyki. Warszawa: AMFC.
Szulc, W. (2011). Arteterapia. Narodziny idei, ewolucji teorii, rozwój praktyki. Warszawa:
Difin.
Tucholska, K., Gulla, B. (2007). Psychologia pozytywna - krytyczna analiza koncepcji.
Studia z psychologii w KUL. T. 14, 107-131.
Tyburska, A. (2002). Film w odbiorze nieletnich sprawców czynów karalnych. Szczytno:
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji.
Wedding, D., Boyd, M.A., Niemiec, R. M. (2014). Kino i choroby psychiczne. Filmy, które
pomagają zrozumieć zaburzenia psychiczne. Warszawa: Paradygmat.
Pobrania
Opublikowane
2018-12-01
Jak cytować
Mytnik, J. (2018). Wstęp do zagadnienia wykorzystania sztuki filmowej w terapii. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 11, 98–114. https://doi.org/10.24917/20845596.11.7
Numer
Dział
Artykuły
