Pomiędzy lękiem a ekscytacją. Emocje w sztukach wykonawczych na przykładzie wykonawstwa muzycznego
Słowa kluczowe:
muzyk, emocje mieszane, trema, jakość występu, twórczośćAbstrakt
Celem artykułu jest przegląd badań nad emocjami towarzyszącymi końcowej fazie pracy twórczej, jaką jest publiczna prezentacja dzieła. Przytoczone wyniki badań nad stanem emocjonalnym muzyka-wykonawcy w sytuacji występu publicznego dostarczają argumentów za ujmowaniem tego stanu w kategorii emocji mieszanych. Ukazują różnorodność emocji związanych z występem publicznym i ich zmiany w czasie, a także konfiguracje emocji „przedkoncertowych” w wyróżnionych profilach emocjonalnych. Wyniki wskazują również na funkcję emocji negatywnych (lęku scenicznego) i pozytywnych (przepływ), jak też emocji mieszanych dla jakości funkcjonowania muzyka na scenie. W podsumowaniu artykułu przedstawiono korzyści płynące dla wykonawcy z przeżywania emocji mieszanych oraz zarys pomysłu na radzenie sobie z lękiem scenicznym.Bibliografia
Abele, A. (1992). Positive versus negative mood influences on problem solving: A review. Polish Psychological Bulletin, 23, 187-202.
Akinola, M., Mendes, W.B. (2008). The dark side of creativity: Biological vulnerability and negative emotions lead to greater artistic creativity. Personality and Social Psychology Bulletin, 34 (12), 1677-1686.
Baas, M., De Dreu, C.I., Nijstad, B. (2008). A meta-analysis of 25 years of mood-creativity research: Hedonic tone, activation, or regulatory focus? Psychological Bulletin, 134,779-806.
Berrios, R., Totterdell, P., Kellett, S. (2015). Eliciting mixed emotions: A meta-analysis comparing models, types, and measures. Frontiers in Psychology, 6, 428.
Braniecka, A., Trzebińska, E., Dowgiert, A., Wytykowska, A. (2014). Mixed emotions and coping: The benefits of secondary emotions. PLoS ONE 9 (8), e103940.
Brooks, A.W. (2014). Get excited: Reappraising pre-performance anxiety as excitement. Journal of Experimental Psychology: General, 143 (3), 1144-1158.
Conner, T.S., Silvia, P.J. (2015). Creative days: A daily diary study of emotion, personality, and everyday creativity. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9, 463-470.
Ekman, P. (1984). Expression and the nature of emotion. W: K.R. Scherer, P. Ekman (red.), Approaches to emotion (s. 319-343). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Ekman, P. (1999). Basic emotions. W: T. Dalgleish, M.J. Power (red.), Handbook of cognition and emotion (s. 45-60). New York: John Wiley and Sons.
Eysenck, H.J. (1988). Personality, stress and cancer: Prediction and prophylaxis. British Journal of Medical Psychology, 61, 57-75.
Folkman, S. (1997). Positive psychological states and coping with severe stress. Social Science Medicine, 45, 1207-1221.
Folkman, S. (2008). The case for positive emotions in the stress process. Anxiety, Stress and Coping, 21 (1), 3-14.
Folkman, S., Moskowitz, J.T. (2000). Positive affect and the other side of coping. American Psychologist, 55, 647-654.
Fredrickson B.L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2,300-319.
Fredrickson, B.L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden and build theory of positive emotions. American Psychologist, 56 (3), 218-226.
Gabrielsson, A. (2001). Emotion in strong experiences with music. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Music and emotion: Theory and research (s. 431-449). Oxford: Oxford University Press.
Gabrielsson A. (2010). Strong experiences with music. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 547-604). Oxford: Oxford University Press.
Gołaszewska, M. (1986). Kim jest artysta? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Goryńska, E. (2005). Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL Geralda Matthewsa, A. Grahama Chamberlaina, Dylana M. Jonesa. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Holmes, P.S., Collins, D.J. (2001). The PETTLEP approach to motor imagery: A functional equivalence model for sport psychologists. Journal of Applied Sport Psychology, 13 (1), 60-83.
Isen, A.M. (1999). Positive affect. W: T. Dalgleish, M.J. Power (red.), Handbook of cognition and emotion (s. 521-539). New York: John Wiley and Sons.
Isen, A.M., Daubman, K.A., Nowicki, G.P. (1987). Positive affect facilitates creative problem solving. Journal of Personality and Social Psychology, 52 (6), 1122-1131.
Ivcevic, Z., Brackett, M.A. (2015). Predicting creativity: Interactive effects of openness to experience and emotion regulation ability. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9 (4), 480-487.
Izard, C.E. (1992). Basic emotions, relations among emotions, and emotion-cognition relations. Psychological Review, 99, 561-565.
Jarymowicz, M., Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53 (4), 439-461.
Kaleńska-Rodzaj, J. (2014a). Motywacyjne podstawy aktywności scenicznej. W: R. Lawendowski, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Współczesne konteksty zastosowań (s.137-159). Gdańsk: Harmonia.
Kaleńska-Rodzaj, J. (2014b). Skala Oceny Występu Muzycznego - w poszukiwaniu kryteriów oceny estetycznej wykonań muzycznych. W: R. Lawendowski, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Współczesne konteksty zastosowań (s. 111-137). Gdańsk: Harmonia.
Kaleńska-Rodzaj, J. (w druku, 2016). Waiting for the concert: Pre-performance emotions and the performance success of teenage music school students. Polish Psychological Bulletin.
Kaleńska-Rodzaj, J. (w recenzji). Music performance anxiety - is it only anxiety? Pre-performance emotions and music performance anxiety beliefs in young musicians.
Kaleńska-Rodzaj, J., Tokarz, A. (2011). Artysta wobec publiczności. Referat wygłoszony na II Konferencji z cyklu ARS et VOX pt. „Psychologiczne aspekty wykonawstwa muzycznego”, Akademia Muzyczna w Krakowie, 11 lutego 2011.
Kaufman, G., Vosburg, S.K. (2002). The effect of mood on early and late idea production. Creativity Research Journal, 14, 317-330.
Kenny, D.T. (2006). Music performance anxiety: Origins, phenomenology, assessment and treatment. Context: Journal of Music Research, 31, 51-64.
Kenny, D.T. (2010). The role of negative emotions in performance anxiety. W: P. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 425-451). New York: Oxford University Press.
Kenny, D.T. (2011). The psychology of music performance anxiety. Oxford University Press, Oxford.
Kenny D.T., Osborne M.S. (2006). Music performance anxiety: New insights from young musicians. Advances in Cognitive Psychology, 2, 103-112.
Kępińska-Welbel, J. (1990). Trema u muzyków. W: K. Miklaszewski, M. Meyer-Borysewicz (red.), Psychologia muzyki: problemy, zadania, perspektywy. Materiały Międzynarodowego Seminarium Psychologów Muzyki (s. 469-474). Warszawa: Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina.
Kocowski, T. (1991). Szkice z teorii twórczości i motywacji. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW.
Kocowski, T., Tokarz, A. (1991). Prokreatywne i antykreatywne mechanizmy motywacji twórczej. W: A. Tokarz (red.), Stymulatory i inhibitory aktywności twórczej (s. 79-95). Kraków: Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lamont, A. (2012). Emotion, engagement and meaning in strong experiences of music performance. Psychology of Music, 40, 574-594.
Larsen, J.T., McGraw, A.P. (2014). The case for mixed emotions. Social and Personality Psychology Compass, 8 (6), 263-274.
Larsen, J.T., McGraw, A.P., Cacioppo, J.T. (2001). Can people feel happy and sad at the same time? Journal of Personality and Social Psychology, 81, 684-696.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Leung, A.K; Liou, S., Qiu, L., Kwan, L.Y., Chiu, C.Y., Yong, J.C. (2014). The role of instrumental emotion regulation in the emotions-creativity link: How worries render individuals with high neuroticism more creative. Emotion, 14 (5), 846-856.
Marin, M.M., Bhattacharya, J. (2013). Getting into the musical zone: trait emotional intelligence and amount of practice predict flow in pianists. Frontiers in Psychology, 4 (853).
Matthews, G., Jones, D.M., Chamberlain, A.G. (1990). Refining the measurement of mood: The UWIST Mood Adjective Checklist. British Journal of Psychology, 81, 17-42.
Mayer, J.D., Salovey, P. (1999). Czym jest inteligencja emocjonalna? W: P. Salovey, D.J. Sluyter (red.), Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna (s. 23-69). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
McGonigal, K. (2015). The upside of stress. New York: Avery.
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
O’Neill, S.A. (1999). Flow theory and the development of musical performance skills. Bulletin of the Council for Research in Music Education, 141, 129-134.
Papageorgi, I., Hallam, S., Welch, G. (2007). A conceptual framework for understanding musical performance anxiety. Research Studies in Music Education, 28, 83-107.
Parandowski, J. (1986). Alchemia słowa. Warszawa: Czytelnik.
Plutchik, R. (1982). A psychoevolutionary theory of emotions. Social Science Information, 21,529-553.
Ribot, T. (1901). O wyobraźni twórczej. Studium psychologiczne. Warszawa: Głos.
Schachter, S., Singer, J. (1962). Cognitive, social, and physiological determinants of emotional state. Psychological Review, 69, 379-399.
Simoens, V.L., Puttonen, S., Tervaniemi, M. (2015). Are music performance anxiety and performance boost perceived as extremes of the same continuum? Psychology of Music, 43,171-187.
Szczygieł, D., Kolańczyk, A. (2000). Skala Poziomów Świadomości Emocji - adaptacja skali Lane’a i Schwartza. Roczniki Psychologiczne, 3, 155-179.
Tokarz, A. (2011). Procesy emocjonalne w aktywności twórczej. W: D. Doliński, W. Błaszczak (red.), Dynamika emocji: teoria i praktyka (s. 303-342). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
van Tilburg, W.A.P., Sedikides, C., Wildschut, T. (2015). The mnemonic muse: Nostalgia fosters creativity through openness to experience. Journal of Experimental Social Psychology, 59,1-7.
Vosburg, S.K. (1998a). The effects of positive and negative moods on divergent thinking performance. Creativity Research Journal, 11 (2), 165-172.
Vosburg, S.K. (1998b). Mood and the quantity and quality of ideas. Creativity Research Journal, 11 (4), 315-331.
Williams, P., Aaker, J.L. (2002). Can mixed emotions peacefully coexist? Journal of Consumer Research, 28, 636-649.
Wilson G.D. (2002). Psychology for performing artists: Butterflies and bouquets. London: Whurr.
Wolfe, M.L. (1989). Correlates of adaptive and maladaptive musical performance anxiety. Medical Problems of Performing Artists, 4, 49-56.
Woody R., McPherson G. (2010). Emotion and motivation in the lives of performers. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 401-424). Oxford: Oxford University Press.
Wroński, T. (1996). Techniki gry skrzypcowej. Warszawa - Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Yang, J.S., Hung, H.V. (2015). Emotions as constraining and facilitating factors for creativity: Companionate love and anger. Creativity and Innovation Management, 24 (2), 217-220.
Akinola, M., Mendes, W.B. (2008). The dark side of creativity: Biological vulnerability and negative emotions lead to greater artistic creativity. Personality and Social Psychology Bulletin, 34 (12), 1677-1686.
Baas, M., De Dreu, C.I., Nijstad, B. (2008). A meta-analysis of 25 years of mood-creativity research: Hedonic tone, activation, or regulatory focus? Psychological Bulletin, 134,779-806.
Berrios, R., Totterdell, P., Kellett, S. (2015). Eliciting mixed emotions: A meta-analysis comparing models, types, and measures. Frontiers in Psychology, 6, 428.
Braniecka, A., Trzebińska, E., Dowgiert, A., Wytykowska, A. (2014). Mixed emotions and coping: The benefits of secondary emotions. PLoS ONE 9 (8), e103940.
Brooks, A.W. (2014). Get excited: Reappraising pre-performance anxiety as excitement. Journal of Experimental Psychology: General, 143 (3), 1144-1158.
Conner, T.S., Silvia, P.J. (2015). Creative days: A daily diary study of emotion, personality, and everyday creativity. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9, 463-470.
Ekman, P. (1984). Expression and the nature of emotion. W: K.R. Scherer, P. Ekman (red.), Approaches to emotion (s. 319-343). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Ekman, P. (1999). Basic emotions. W: T. Dalgleish, M.J. Power (red.), Handbook of cognition and emotion (s. 45-60). New York: John Wiley and Sons.
Eysenck, H.J. (1988). Personality, stress and cancer: Prediction and prophylaxis. British Journal of Medical Psychology, 61, 57-75.
Folkman, S. (1997). Positive psychological states and coping with severe stress. Social Science Medicine, 45, 1207-1221.
Folkman, S. (2008). The case for positive emotions in the stress process. Anxiety, Stress and Coping, 21 (1), 3-14.
Folkman, S., Moskowitz, J.T. (2000). Positive affect and the other side of coping. American Psychologist, 55, 647-654.
Fredrickson B.L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2,300-319.
Fredrickson, B.L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden and build theory of positive emotions. American Psychologist, 56 (3), 218-226.
Gabrielsson, A. (2001). Emotion in strong experiences with music. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Music and emotion: Theory and research (s. 431-449). Oxford: Oxford University Press.
Gabrielsson A. (2010). Strong experiences with music. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 547-604). Oxford: Oxford University Press.
Gołaszewska, M. (1986). Kim jest artysta? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Goryńska, E. (2005). Przymiotnikowa Skala Nastroju UMACL Geralda Matthewsa, A. Grahama Chamberlaina, Dylana M. Jonesa. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Holmes, P.S., Collins, D.J. (2001). The PETTLEP approach to motor imagery: A functional equivalence model for sport psychologists. Journal of Applied Sport Psychology, 13 (1), 60-83.
Isen, A.M. (1999). Positive affect. W: T. Dalgleish, M.J. Power (red.), Handbook of cognition and emotion (s. 521-539). New York: John Wiley and Sons.
Isen, A.M., Daubman, K.A., Nowicki, G.P. (1987). Positive affect facilitates creative problem solving. Journal of Personality and Social Psychology, 52 (6), 1122-1131.
Ivcevic, Z., Brackett, M.A. (2015). Predicting creativity: Interactive effects of openness to experience and emotion regulation ability. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 9 (4), 480-487.
Izard, C.E. (1992). Basic emotions, relations among emotions, and emotion-cognition relations. Psychological Review, 99, 561-565.
Jarymowicz, M., Imbir, K. (2010). Próba taksonomii ludzkich emocji. Przegląd Psychologiczny, 53 (4), 439-461.
Kaleńska-Rodzaj, J. (2014a). Motywacyjne podstawy aktywności scenicznej. W: R. Lawendowski, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Współczesne konteksty zastosowań (s.137-159). Gdańsk: Harmonia.
Kaleńska-Rodzaj, J. (2014b). Skala Oceny Występu Muzycznego - w poszukiwaniu kryteriów oceny estetycznej wykonań muzycznych. W: R. Lawendowski, J. Kaleńska-Rodzaj (red.), Psychologia muzyki. Współczesne konteksty zastosowań (s. 111-137). Gdańsk: Harmonia.
Kaleńska-Rodzaj, J. (w druku, 2016). Waiting for the concert: Pre-performance emotions and the performance success of teenage music school students. Polish Psychological Bulletin.
Kaleńska-Rodzaj, J. (w recenzji). Music performance anxiety - is it only anxiety? Pre-performance emotions and music performance anxiety beliefs in young musicians.
Kaleńska-Rodzaj, J., Tokarz, A. (2011). Artysta wobec publiczności. Referat wygłoszony na II Konferencji z cyklu ARS et VOX pt. „Psychologiczne aspekty wykonawstwa muzycznego”, Akademia Muzyczna w Krakowie, 11 lutego 2011.
Kaufman, G., Vosburg, S.K. (2002). The effect of mood on early and late idea production. Creativity Research Journal, 14, 317-330.
Kenny, D.T. (2006). Music performance anxiety: Origins, phenomenology, assessment and treatment. Context: Journal of Music Research, 31, 51-64.
Kenny, D.T. (2010). The role of negative emotions in performance anxiety. W: P. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 425-451). New York: Oxford University Press.
Kenny, D.T. (2011). The psychology of music performance anxiety. Oxford University Press, Oxford.
Kenny D.T., Osborne M.S. (2006). Music performance anxiety: New insights from young musicians. Advances in Cognitive Psychology, 2, 103-112.
Kępińska-Welbel, J. (1990). Trema u muzyków. W: K. Miklaszewski, M. Meyer-Borysewicz (red.), Psychologia muzyki: problemy, zadania, perspektywy. Materiały Międzynarodowego Seminarium Psychologów Muzyki (s. 469-474). Warszawa: Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina.
Kocowski, T. (1991). Szkice z teorii twórczości i motywacji. Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW.
Kocowski, T., Tokarz, A. (1991). Prokreatywne i antykreatywne mechanizmy motywacji twórczej. W: A. Tokarz (red.), Stymulatory i inhibitory aktywności twórczej (s. 79-95). Kraków: Instytut Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lamont, A. (2012). Emotion, engagement and meaning in strong experiences of music performance. Psychology of Music, 40, 574-594.
Larsen, J.T., McGraw, A.P. (2014). The case for mixed emotions. Social and Personality Psychology Compass, 8 (6), 263-274.
Larsen, J.T., McGraw, A.P., Cacioppo, J.T. (2001). Can people feel happy and sad at the same time? Journal of Personality and Social Psychology, 81, 684-696.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer.
Leung, A.K; Liou, S., Qiu, L., Kwan, L.Y., Chiu, C.Y., Yong, J.C. (2014). The role of instrumental emotion regulation in the emotions-creativity link: How worries render individuals with high neuroticism more creative. Emotion, 14 (5), 846-856.
Marin, M.M., Bhattacharya, J. (2013). Getting into the musical zone: trait emotional intelligence and amount of practice predict flow in pianists. Frontiers in Psychology, 4 (853).
Matthews, G., Jones, D.M., Chamberlain, A.G. (1990). Refining the measurement of mood: The UWIST Mood Adjective Checklist. British Journal of Psychology, 81, 17-42.
Mayer, J.D., Salovey, P. (1999). Czym jest inteligencja emocjonalna? W: P. Salovey, D.J. Sluyter (red.), Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna (s. 23-69). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
McGonigal, K. (2015). The upside of stress. New York: Avery.
Nęcka, E. (2001). Psychologia twórczości. Gdańsk: GWP.
O’Neill, S.A. (1999). Flow theory and the development of musical performance skills. Bulletin of the Council for Research in Music Education, 141, 129-134.
Papageorgi, I., Hallam, S., Welch, G. (2007). A conceptual framework for understanding musical performance anxiety. Research Studies in Music Education, 28, 83-107.
Parandowski, J. (1986). Alchemia słowa. Warszawa: Czytelnik.
Plutchik, R. (1982). A psychoevolutionary theory of emotions. Social Science Information, 21,529-553.
Ribot, T. (1901). O wyobraźni twórczej. Studium psychologiczne. Warszawa: Głos.
Schachter, S., Singer, J. (1962). Cognitive, social, and physiological determinants of emotional state. Psychological Review, 69, 379-399.
Simoens, V.L., Puttonen, S., Tervaniemi, M. (2015). Are music performance anxiety and performance boost perceived as extremes of the same continuum? Psychology of Music, 43,171-187.
Szczygieł, D., Kolańczyk, A. (2000). Skala Poziomów Świadomości Emocji - adaptacja skali Lane’a i Schwartza. Roczniki Psychologiczne, 3, 155-179.
Tokarz, A. (2011). Procesy emocjonalne w aktywności twórczej. W: D. Doliński, W. Błaszczak (red.), Dynamika emocji: teoria i praktyka (s. 303-342). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
van Tilburg, W.A.P., Sedikides, C., Wildschut, T. (2015). The mnemonic muse: Nostalgia fosters creativity through openness to experience. Journal of Experimental Social Psychology, 59,1-7.
Vosburg, S.K. (1998a). The effects of positive and negative moods on divergent thinking performance. Creativity Research Journal, 11 (2), 165-172.
Vosburg, S.K. (1998b). Mood and the quantity and quality of ideas. Creativity Research Journal, 11 (4), 315-331.
Williams, P., Aaker, J.L. (2002). Can mixed emotions peacefully coexist? Journal of Consumer Research, 28, 636-649.
Wilson G.D. (2002). Psychology for performing artists: Butterflies and bouquets. London: Whurr.
Wolfe, M.L. (1989). Correlates of adaptive and maladaptive musical performance anxiety. Medical Problems of Performing Artists, 4, 49-56.
Woody R., McPherson G. (2010). Emotion and motivation in the lives of performers. W: P.N. Juslin, J.A. Sloboda (red.), Handbook of music and emotion: Theory, research, applications (s. 401-424). Oxford: Oxford University Press.
Wroński, T. (1996). Techniki gry skrzypcowej. Warszawa - Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Yang, J.S., Hung, H.V. (2015). Emotions as constraining and facilitating factors for creativity: Companionate love and anger. Creativity and Innovation Management, 24 (2), 217-220.
Pobrania
Opublikowane
2016-12-01
Jak cytować
Kaleńska-Rodzaj, J. (2016). Pomiędzy lękiem a ekscytacją. Emocje w sztukach wykonawczych na przykładzie wykonawstwa muzycznego. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Psychologica, 9(1), 42–54. Pobrano z https://studia-psychologica.uken.krakow.pl/article/view/5623
Numer
Dział
Artykuły
